واکاوی عوامل موثر بر مشارکت کشاورزان در طرح تعادل بخشی آبخوان دشت سروستان (مورد مطالعه بخش کوهنجان)

امروزه خلاء موجود بین توان تامین آب و رشد فزاینده تقاضا، بحران کم آبی را تشدید نموده و این امر سوء برداشت از منابع آبی زیرزمینی و به تبع آن افت سطح تراز آبخوان ها را به دنبال داشته است. دشت سروستان در استان فارس نیز در زمره مناطق بحرانی از نظر منابع آبی بوده و برای مدیریت منابع آبی در این دشت در طرحی موسوم به طرح تعادل بخشی آبخوان، نصب کنتورهای حجمی در مسیر چاه های آب کشاورزی به عنوان فناوری حوزه مصرف آب پیشنهاد شده است. از این رو، پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر مشارکت در طرح تعادل بخشی آبخوان دشت سروستان صورت پذیرفت که به شیوه پیمایش انجام شد. جامعه آماری تحقیق، متشکل از تمامی کشاورزان بهره بردار از منابع آب های زیرزمینی بخش کوهنجان شهرستان سروستان بود (۱۲۹۳= N) که با روش طبقه ای تصادفی با انتساب متناسب، ۳۸۴ نفر از آنان مورد مطالعه قرار گرفت. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای محقق ساخته بود که روایی آن با کسب نظر متخصصان موضوعی تایید گردید. پایایی ابزار سنجش نیز با انجام مطالعه راهنما و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ مورد تائید قرار گرفت (۶۸/۰-۹۰/۰). داده ها با بهره گیری از نرم افزار آماری SPSS نسخه ۲۵ پردازش گردید. بر اساس نتایج آزمون رگرسیون لجستیک، مهم ترین عوامل موثر بر مشارکت در طرح، درک از لذت، اعتماد و قصد مشارکت بودند. مقایسه متغیرهای موثر بر مشارکت در طرح نشان داد، میانگین هنجار ذهنی، خودپنداشت، نگرش، قصد مشارکت، سطح تحصیلات، درآمد، سطح زیر کشت، سطح مالکیت، دور آبیاری در بهره برداران مشارکت پذیر در قیاس با گروه مشارکت گریز به طور معناداری بیشتر بوده است؛ در حالی که میانگین درک از هزینه، سن، تعداد فرزندان، تعداد افراد تحت تکفل در کشاورزان مشارکت پذیر نسبت به گروه دیگر به طور معناداری کم تر به دست آمد. در نهایت راهکارهایی عملیاتی برای ارتقاء مشارکت در طرح تعادل بخشی آبخوان پیشنهاد گردیده است.

کلیدواژه ها:

دشت ممنوعه ، طرح تعادل بخشی ، کنتور حجمی ، مدیریت منابع آب زیرزمینی ، مشارکت