واکاوی نقش تناص در غزل صائب تبریزی و حافظ شیرازی

بینامتنیت (تناص ) از جمله گرایشهای نقد جدید است که به ارتباط و تعامل بین متون می پردازد؛ بر اساس این نظریه ، هیچ متنی خودبسنده نیست و آثار ادبی در تعامل با یکدیگر شکل می گیرند. این نظریه در حوزه ادبیات ملل بازتاب و کارکردی غیرقابل انکار دارد؛ چرا که عرصه ادبیات ، نقطه تلاقی افکار و اندیشه هاست و شاهکارهای ادبی هر ملتی پیوسته مورد تقلید و تاثر گویندگان و سرایندگان هر دوره است . غزل صائب ، خواننده را بیش و پیش از هرچیزی یاد غزل حافظ می اندازد. نگارنده این پژوهش کوشیده است تا به بررسی بخشی از مشابهت های لفظی و معنایی میان غزل این دو شاعر بپردازد. پژوهش ما نشان داد که صائب در سرودن غزل های خود به حافظ نظر اساسی داشته است . زیباترین مضامین صائب آنجا شکل گرفته ، که رنگ و بویی از خواجه شیراز برده است . به جرات می توان گفت که در ادب فارسی هیچ شاعری به اندازه صائب معنی یابی و مضمون پردازینکرده است و اساسا پایه سبک او بر اساس مضمون تراشی ها و باریک اندیشی های خاص نهاده شده است که گاهی شعر را به صورت معما درمی آورد. صائب در غزلیاتش به اسلوب معادله ، معنی یابی و مضمون پردازی روی آورده است ؛ به طوریکه این شاعر با تماشای دیدنی های طبیعت و محیط ، آن ها را با برخی از مضامین زندگی و شرایط اجتماعی برابر می کند و با تصاویری محسوس و دردسترس با خواننده ارتباط برقرار می کند. غزلیات حافظ بیشتر، معانی و موضوعات اساسی مطرح است ؛ اما در غزلیات صائب مضمون و تصویرسازی اهمیت دارد. در شعر سبک هندی غنای تصویرسازی و مضمون گرایی توام با فقر معنی است . صائب بیشتر از حافظ دغدغه شعر و خلاقیت هنری داشته و کمتر به معنی اندیشیده است .نگارنده این پژوهش کوشیده است تا به بررسی بخشی از مشابهت های لفظی و معنایی میان غزل این دو شاعر بپردازد. پژوهش حاضر نشان داد که صائب در سرودن غزل های خود به حافظ نظر اساسی داشته است . زیباترین مضامین صائب آنجا شکل گرفته اند که رنگ و بویی از خواجه شیراز برده اند. به جرات می توان گفت که در ادب فارسی هیچ شاعری به اندازه صائب معنی یابی و مضمون پردازی نکرده است و اساسا پایه سبک او بر اساس مضمون تراشی ها و باریک اندیشی های خاص نهاده شده است که گاهی شعر را به صورت معما درمی آورد.

کلیدواژه ها:

بینامتنیت ، حافظ ، صائب ، مضمون پردازی