تحلیل تاریخی دیدگاههای تفسیری فریقین درباره آیه «جعل خلیفه» و امامت

قرار دادن خلیفه از سوی خدا بر روی زمین(بقره:۳۰)،به دلیل اهمیت خاصی که در مباحث کلامی و اثبات مسئله امامت و ولایت دارد، از جمله موضوعات مورد مناقشه بین مفسران فریقین است. پرداختن به خلافت الهی حضرت آدم(ع) و انبیاء بعد از ایشان، جانشینی آدم(ع) از دیگران، جانشینی خدا بر زمین برای اجرای اوامر الهی، خلافت نوع انسان و تحقق فعلی آن در انسان کامل و لزوم نصب خلیفه، موضوعاتی هستند که مفسران به آنها پرداخته اند. این پژوهش، با روش اسنادی، به بررسی روند تکاملی تفسیر این آیه در طول قرن ها، با توجه به عوامل موثر پرداخته است. حاصل این تلاش علمی، دستیابی به برداشت هایی مشعر بر مسئله ضرورت وجود امام معصوم تا آخرالزمان از سوی مفسران فریقین است. در این دیدگاه، انسان کامل، خلیفه خدا است که نصب او به عنوان واسطه فیض الهی، اجتناب ناپذیر است، اما پیش فرض های کلامی مفسران اهل سنت، مانع از پذیرش حقیقت و موجب تطبیق مقام خلیفه بر حاکم الهی جامعه اسلامی شده است، حتی اگر معصوم هم نباشد.

کلیدواژه ها:

واژگان کلیدی: آیه ۳۰ سوره بقره ، تفسیر فریقین ، خلیفه الله ، انسان کامل ، علم الهی ، عصمت ، امامت