تبیین موطن و جایگاه معاد جسمانی در اندیشه صدرا

از طرف فلاسفه و متکلمان برای جایگاه آلام و لذات، تقدری مثل حور، زقوم و ... در جهان پس از مرگ، آرای مختلفی بیان شده است. برخی آن را در عالم دنیا و برخی نیز آن را در عالم خیال متصل می­دانند. ولی صدرا هیچ­یک از آنها را موطن معاد جسمانی نمی­داند؛ چراکه از سویی با مولفه­هایی در متون دینی که او را از این نظرات بازمی­دارد روبه رو ست و از طرفی هم او تنها به معاد روحانی قائل نمی­باشد. در اینکه صدرا موطن معاد جسمانی را در برزخ می­داند، اختلافی وجود ندارد. ولی اینکه او آن موطن را در قیامت چه می­داند، چندان واضح نیست. باوجود این، می توان این دو نظریه را از کلام او استحصال کرد؛ یکی «معاد صوری در مرحله مثالی» که خود دو قسم است و دیگری «معاد صوری در مرحله عقلی» که حور و نار ... در عالم عقل به شکل اندماجی وجود دارد، ولی در آن تفاصیل با قدرت و شدت بیشتر دیده می شود. بنابراین از نگاه صدرا موطن معاد جسمانی در قیامت، یا عالم مثال است و یا عالم عقل؛ هرچند می­توان موطن آن را در قیامت و برزخ، عالم مثال دانست، اما نه با ادبیات صدرا. این مقاله با روش توصیفی و تحلیل مقایسه ای، در صدد بیانی روشن از موطن معاد جسمانی در متن دینی می باشد .

کلیدواژه ها:

: معاد جسمانی ، موطن معاد جسمانی ، عالم مثال منفصل ، عالم عقل ، عالم دنیا ، قیامت ، برزخ