تاثیر زمان برداشت و روش های خشک کردن بر کمیت و کیفیت اسانس گیاه نعناع فلفلی (Mentha piperita) در شرایط آب و هوایی شیروان

به منظور افزایش عملکرد اسانس گیاه دارویی نعناع فلفلی (Mentha piperita) دو آزمایش جداگانه با هدف یافتن بهترین زمان برداشت (قبل از گل دهی، در زمان گل دهی ۵۰ و ۱۰۰ درصد) و بهترین روش خشک کردن سرشاخه ­ها (اشعه مایکرو: ۹۰، ۱۸۰، ۳۶۰، ۶۰۰ و ۹۰۰ وات؛ آون: ۴۰ و۶۰ درجه سانتی­گراد؛ سایه و آفتاب) در سال ۱۳۹۵ در مجتمع آموزش عالی شیروان به ­ترتیب، بر پایه طرح بلوک­ های کامل تصادفی و طرح پایه کاملا تصادفی طراحی و اجرا گردید. اثر زمان برداشت بر ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، عملکرد تر و خشک گیاه نعناع فلفلی معنی­ دار (p≤۰.۰۱) بود. ارتفاع بوته بعد ازمرحله ۵۰ درصد گل دهی اختلاف معنی­ داری نشان نداد ولی سایر صفات مورد بررسی شامل تعداد برگ در بوته، عملکرد تر و خشک گیاه، بازده و عملکرد اسانس بر حسب وزن تر و خشک و مهارکنندگی رادیکال ­های آزاد در سرشاخه­های برداشت شده در زمان گل دهی کامل بالاترین میزان را داشتند که از نظر آماری اختلاف معنی ­داری را نشان دادند. عملکرد اسانس بر حسب ماده خشک در مرحله تمام گل ۸/۱ برابر نسبت به مرحله ۵۰ درصد گل دهی و ۶/۴ برابر نسبت به مرحله قبل از گل دهی افزایش نشان داد. درصد اجزای اسانس نیز تحت تاثیر زمان برداشت قرار گرفت و بالاترین میزان آن در مرحله گل دهی کامل (۹۲/۹۸ درصد) مشاهده شد که بالاترین میزان در منتول (۳۹/۴۲ درصد) و منتون (۱۳/۱۹ درصد) در میان مراحل برداشت بود. کاربرد اشعه مایکرو کوتاه ­ترین زمان خشک شدن سرشاخه­ های نعناع فلفلی را ایجاد کرد بطوری که با افزایش توان اشعه مایکرو، زمان خشک کردن کاهش یافت و سرشاخه­ ها در توان ۹۰۰ وات در ۱۶/۰ ساعت خشک شدند. دماهای ۶۰ و ۴۰ درجه سانتی گراد آون به ترتیب از نظر آماری در جایگاه دوم و سوم از نظر سرعت خشک شدن با ۱۰ و ۶/۱۴ ساعت قرار گرفتند. خشک شدن در آفتاب و در سایه به ­ترتیب به ۴۶ و ۶/۱۰۹ ساعت زمان برای رسیدن به رطوبت ثابت نیاز داشتند. بیشترین درصد اسانس گیاه نعناع فلفلی در روش خشک کردن در سایه بدست آمد (۱۳/۲ درصد) و کمترین میزان در روش خشک کردن با توان ۹۰۰ و ۶۰۰ مایکروویو (۰۱/۰ درصد) مشاهده شد. پس از روش خشک کردن در سایه بیشترین درصد اسانس گیاه نعناع فلفلی در روش آون ۴۰ درجه (۲ درصد) و آفتاب (۴۴/۱ درصد) مشاهده شد. مطابق نتایج این مطالعه، برداشت سرشاخه ­ها در زمان تمام گل و خشک کردن با استفاده از آون در دمای ۴۰ درجه سانتی گراد برای گیاه نعناع فلفلی جهت افزایش عملکرد اسانس پیشنهاد می ­گردد.

کلیدواژه ها:

آون ، اشعه مایکرو ، گلدهی کامل ، منتول ، منتون