امکان تحقق حوزه عمومی در برنامه معرفتی های معرفتی تلویزیون جمهوری اسلامی ایران

متون معرفتی از موقعیت های رسانه ای هستند که در چهارچوب آن ها، نحوه دسترسی گفتمان های معاصر واکاوی می شود. در این مقاله، تلاش شده است، فرایند تثبیت و بازتولید گفتمان مسلط، به شیوه ای نظام-مند بررسی شود، تا مشخص شود این گفتمان با چه راهبردی هایی، مشروعیت خود را تنظیم می کند. بدین منظور، مجله تصویری زاویه که از برنامه های شاخص صداوسیما است و بیش از یک دهه از پخش آن از شبکه ۴ سیما (شبکه دانایی) می گذرد؛ به عنوان نمونه موردی پژوهش، انتخاب شده است و با روش تحلیل گفتمان انتقادی – رویکرد لاکلا و موفه- ۴۴ قسمت از آن، طی سال های ۱۳۹۷ تا شهریور ۱۴۰۰ بررسی شده است. در این برنامه، به طور کلی، دو سوژه برساخت می شود؛ سوژه انقلابی که سوژه ای ثابت و پایدار است و به سبب تعریف آن ذیل گفتمان انقلاب اسلامی و الگوی هویتی که از آن اخذ می کند، تشویش و تزلزلی بر آن وارد نیست. در مقابل، سوژه در تعلیق، سوژه ای است که در کشاکش های گفتمان های معارض قرار می گیرد. در این پژوهش نشان داده شد؛ تلویزیون جمهوری اسلامی در لایه های سطحی برنامه گفتگو محور و نخبگانی، ادعای یاری رسانی به حوزه عمومی را مطرح می کند؛ اما با مطالعه نظام مندی که در این پژوهش صورت گرفت، مشخص شد منازعات گفتمانی نرمی که در این برنامه صورت بندی می شود؛ نه در جهت تشکیل حوزه عمومی، بلکه صرفا در جهت تثبیت گفتمانی است و این برنامه با سبک و سیاق در پیش گرفته، نسخه ای تضعیف شده از حوزه عمومی را به نمایش می گذارد که در پس پشت آن، اهداف گفتمانی پی گیری می شود.

کلیدواژه ها:

گفتمان هژمونیک ، گفتمان معارض ، اسلام سیاسی ، سوژه انقلابی ، سوژه در تعلیق ، حوزه عمومی