تاملی در معنای یک کنایه با تکیه بر بیتی از حافظ

مساله اصلی این پژوهش تامل و تعمق در معنای عبارت «جامه/پیرهن/پیراهن دریدن در نیکنامی» است که در دو بیت از دیوان حافظ صراحتا بدان اشاره شده است و شارحان اغلب آن را مبهم دانسته اند. در اینجا با بررسی پیشینه این عبارت در شعر شاعران پیش از حافظ و بررسی ادامه حضور آن در شعر سخنوران پس از وی، ابیات مرتبط را با هم تطبیق داده و با عنایت به ساحت چندبعدی اندیشه حافظ که شگرد ادبی بارز و متعالی در شعر اوست، به بررسی ابعاد مختلف معنایی این عبارت پرداخته‎ایم. به زعم ما، این عبارت به ماجرای دریده شدن پیراهن حضرت یوسف که در قرآن نیز آمده است اشاره دارد؛ چراکه در این داستان قرآنی و اساطیری نحوه دریده شدن پیراهن، برهان بیگناهی و نیکنامی یوسف بوده است. علاوه برآن ازآنجاکه با بهره گیری از آرایه ایهام تناسب معنای دور و نزدیک هم‎زمان موردتوجه بوده است، جامه دریدن از شوق در سماع و بیخودی نیز در کنار پیراهن یوسف به ذهن متبادر میشود که ارتباط مستقیم با قید نیکنامی ندارد. شرحهای موجود و معتبر از اشعار حافظ و اشارات حافظ‎پژوهان در این پژوهش و در ذیل ابیات موردنظر مطالعه و بررسی شده اند و نتایج حاصل به شیوه توصیفی- تحلیلی و برمبنای مطالعات کتابخانهای مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است.

کلیدواژه ها:

حافظ ، حافظ‎پژوهی ، حافظ‎شناسی ، جامه دریدن ، یوسف و زلیخا ، غزل سبک عراقی