بررسی شبهه مادی انگاشتن اسراف براساس داده های ریشه شناختی و معناشناختی

تفسیرنویسی بر قرآن کریم، به سبب جایگاه این کتاب نزد مسلمانان، امری بسیار مهم بوده که از دیرباز تاکنون آثار متعددی در این حوزه به رشته تحریر درآمده است. یکی از نکات مهم درخصوص تفاسیر، اثرگزاری آنها بر فهم مردم عادی از کتاب و در نتیجه تشکیل یک گفتمان عمومی از قرآن کریم است. اسراف یکی از اصطلاحات قرآنی است که ۲۳ مرتبه در این کتاب کاربرد یافته است. گفتمان ایجاد شده در فرهنگ عمومی از معنای اسراف، این شبهه را دامن می زند که اسراف صرفا معنایی مادی و اقتصادی دارد. براساس همین انگاره، بسیاری از مفسران در توجیه برخی از کاربردهای اسراف همچون «اسرفوا علی انفسهم» به تکلف افتاده اند. در این پژوهش بناداریم تا با استفاده از روش های ریشه شناسی و معناشناسی ساخت گرا، در یک مطالعه کتابخانه ای، به این شبهه پاسخ دهیم. نتیجه این پژوهش آنکه در قرآن کریم دوگونه اسراف وجود دارد: نخست همان اسراف اقتصادی و مادی که مربوط به حوزه مصرف می شود و در کاربردهایی نظیر«کلوا و اشربوا و لاتسرفوا» مشاهده می گردد. معنای دیگر اسراف، که از رهاورد کاربست دو روش مذکور حاصل می شود، برابر حالت روانی برخاسته از هیجان، حرص و ولع است که الزاما مربوط به حوزه مصرف نمی شود و در کاربردهایی نظیر «لاتسرف فی القتل» ظاهر می شود.

کلیدواژه ها:

قرآن کریم ، اسراف ، شبهه مادی بودن اسراف ، معناشناسی اسراف ، ریشه شناسی اسراف