گفتمان های موثر در شکل گیری نوآوری های تفسیری در دو سده اخیر

نظریات تفسیری، معرفت بشری شامل فهم انسان از کلام الهی است. و هیچ نظریه متنی در خلا شکل نمی گیرد. وقایع و جریانات مبرز در جامعه اعم از سیاسی، فرهنگی، گفتمان هایی را در جامعه ایجاد می کند. در سده اخیر رویدادهای اجتماعی چون ورود مارکسیسم و لیبرالیسم و ناسیونالیسم و دیگر مکاتب و تشکیل نهادهای بین المللی و حقوق بشری و رخ دادن اصلاح گرایی دینی، مبارزه با استعمار در کشورهای اسلامی، و غیره، گفتمان هایی در جامعه ایجاد کرد که موجب تغییر نگرشهای علمی و علوم انسانی و اسلامی و به تبع آن تفسیر قرآن داشت. این گفتمان ها در نسبت با تفسیر سنتی چهارده قرن گذشته، به شکل تفسیر بازاندیشانه یا نواندیشانه روی داد و از با توجه به ادعای جاودانگی قرآن، این جاوادانگی وامدار تناسب آن با زمانه است و تفسیر و خوانش قرآن عهده دار این به روزآوری است. لذا این نوشتار تلاش می کند، با استمداد از مباحث اجتماعی و نگرش تحلیلی به گفتمان های موثر در سده های اخیر پرداخته و انعکاس این گفتمان ها و نظرات جدید و نوآورانه مفسران و محققان به شکل مصداق های عینی از تاثیر این گفتمان ها بسنجیم. مهم ترین گفتمان های منتخب؛ گفتمان اصلاح گری دینی و بازگشت به قرآن، گفتمان مکاتب جدید و ایسم ها ، گفتمان علوم تجربی بود .البته گفتمان های موثر دیگری قطعا وجود دارد که در این نوشتار مجال پرداختن به آن نیست. هدف از این پژوهش دستیابی به خودآگاهی در تفسیرهای گفتمان محور و تلاش برای مفهومینه کردن گفتمان هاست. و سعی در ارائه چارچوبی برای بخشی از عوامل موثر در نوآوری تفسیری است.

کلیدواژه ها:

نوآوری تفسیری" ، "گفتمان" ، "اصلاح دینی" ، " مکاتب بشری" ، " تفسیر علمی"