تحلیلی بر فرصت ها و تهدیدهای تکنولوژی های ارتباطی نوین در تمدن نوین اسلامی

تمدن اسلامی با خوانشی غایت مدار و متعالی، تفسیر حداکثری از دین دارد. تمدن اسلامی نظامی از ارزش هاست که نمی­تواند هرگونه چارچوب از پیش­تعیین شده دنیای بیرونی را بپذیرد. بنابراین منطقی به نظر می رسد که تمدن اسلامی با چالش­های بسیار بیشتری با مسائل دنیوی از جمله تکنولوژی های ارتباطی روبه­رو شود. با عنایت به اینکه تکنولوژی­های ارتباطی همانند شمشیر دولبه هم فرصت آور و هم تهدیدکننده هستند، تمدن­سازان اسلامی و مسلمان معاصر از طرفی درصدد واکاوی فرصت­هایی هستند که اینگونه تکنولوژی­ها برای تمدن اسلامی فراهم نموده­اند و از دیگر سوی قدم در تبیین و کاهش تهدیدها و چالش­های فراروی میان این دو حوزه گذاشته­اند. بر همین اساس سوال اصلی پژوهش که محققان به دنبال پاسخ به آن هستند، این است که تکنولوژی های ارتباطی نوین برای تمدن نوین اسلامی چه فرصت ها و تهدیداتی دارند و چالش های اساسی آن کدامند؟ در این پژوهش از روش کیفی اسنادی استفاده شده و داده های مورد استفاده شامل بهره گیری از آیات قرآن کریم، روایات و احادیث و همچنین تفسیرهای مرتبط با این آیات و روایات است. تحلیل داده ها بر اساس تحلیل محتوای این مفاهیم انجام شده است. یافته ها نشان می دهد که با اشاره به آیات و روایات و رخدادهای صدر اسلام رویکرد تمدن اسلامی را می توان اینگونه ارزیابی کرد که تکنولوژی ­های ارتباطی را تا جایی بپذیرد که ماهیت آموزه ­های تمدن اسلامی را مخدوش نکند، البته درصدد آن نیز نیست که این تکنولوژی­ها را در عرصه جامعه براندازد. همچنین، منشا تفاوت میان نظریات تمدن سازان مسلمان در کاربست تکنولوژی های ارتباطی، تفاوت در روش موضوع­شناسی است، نه تفاوت در ماهیت و اصول­دین. باعنایت به اینکه دین اسلام، دینی پویا است، متفکران و فقهای مسلمان معاصر، باید در جهت کاربست تکنولوژی­های ارتباطی در راستای اهداف متعالی تمدن اسلامی گام بردارند، یعنی همکاری میان حوزه و دانشگاه ضرورت یابد.

کلیدواژه ها:

تمدن اسلامی ، تمدن سازی ، تمدن نوین ، تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی ، دین ، رسانه