اصلاح الگوی کشت محصولات زراعی در راستای توسعه پایدار کشاورزی در شهرستان شیراز مبتنی بر همبست آب-غذا-محیط زیست

به دلیل اثرات سوء فعالیت­های تولیدی بخش کشاورزی بر محیط­زیست به ویژه آلودگی آب و خاک، یکی از مهم ترین تصمیمات در بخش کشاورزی تخصیص بهینه منابع است. در این مطالعه تلاش شد تا با یک رویکرد چند هدفه مبتنی بر همبست آب-غذا و محیط زیست، الگوی کشت بهینه­ای برای محصولات زراعی شهرستان شیراز پیشنهاد دهد. اهداف مورد نظر در این تحقیق شامل حداکثر کردن منفعت اقتصادی، حداقل کردن مصرف آب، حداقل کردن مصرف کود و سموم شیمیایی و حداکثر کردن امنیت غذایی می­باشد. به منظور حل مدل برنامه ریزی چندهدفه از روش وزنی استفاده شد. اطلاعات موردنیاز در این مطالعه شامل اطلاعات الگوی تولید، مصرف نهاده­ها، قیمت و عملکرد محصولات عمده زراعی شهرستان شیراز در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بود که از طریق اسناد کتابخانه­ای و تکمیل پرسشنامه به روش نمونه گیری تصادفی جمع آوری شد. نتایج مطالعه نشان داد سطح زیرکشت اکثر محصولات زراعی این شهرستان در الگوی بهینه با ترکیب اهداف با کاهش همراه است. محصول پیاز در اولویت کشت قرار نگرفت و سطح زیرکشت خیار، عدس، جو و لوبیا با افزایش همراه است. در مجموع این الگو قادر خواهد بود مصرف آب در بخش کشاورزی را معادل ۷۵/۱۰ درصد کاهش دهد. کاهش ۲۶/۱۰ درصدی سطح زیرکشت شهرستان شیراز با کاهش ۶۰/۱۰ درصدی مصرف کود شیمیایی و کاهش ۳۷/۱۰ درصدی سموم شیمیایی همراه است. با اینحال هزینه مدیریت مصرف منابع تولید در این الگو کاهش ۷۱/۹ درصدی سود زارعین این شهرستان خواهد بود. بنابراین اگر سیاست گذار تمایل دارد به اهداف زیست محیطی متمایل شود باید این نکته را در نظر گیرد که مشوق اصلی زارعین برای تولید انگیزه­های اقتصادی تولید است. لذا سیاست گذاران باید راه حل­های مناسبی جهت متمایل کردن زارعین به الگوی پیشنهادی پیدا کنند.

کلیدواژه ها:

برنامه ریزی ، کشاورزی ، محیط زیست ، پایداری