تمثیل و مضامین تمثیلی در دیوان ناصرخسرو

تمثیل جزء اصطلاحاتی است که حوزه ی معنایی وسیعی را در بر می گیرد.اما در شعر و بلاغت فارسی،عمدتا در سه حوزه ی تشبیه،ضرب المثل و روایت های داستانی یا آلیگوری به کار رفته است.از طرفی خاستگاه تمثیل را بیشتر در فلسفه و کلام دانسته اند تا خود ادبیات؛از این رو رابطه ی آن با متون خردگرا یک رابطه ی مستقیم است.در تاریخ ادبیات فارسی،حکیم ناصرخسرو قبادیانی شاعر قرن پنجم هجری،یکی از برجسته ترین تولیدکنندگان متن هایی است که از مضامین تمثیلی ، به ویژه در اشعارش به شکل قابل توجهی استفاده کرده است که از این دیدگاه نقد ادبی اشعار او، قابلیت تحلیل و بررسی بسیاری دارد.در این مقاله میزان گرایش ناصرخسرو به استفاده از انواع تمثیل و مضامین تمثیلی نشان داده شده است و از طرفی تاثیر مبانی فکری و عقیدتی دستگاه اسماعیلیه در چگونگی به کارگیری این مضامین واکاوی شده است.ناصرخسرو در اشعارش عمدتا از تشبیه تمثیلی و روایت های داستانی یا آلیگوری نسبت به دیگر انواع تمثیل استفاده کرده است.در تمثیل های او،لایه ی بیرونی یا روساخت قصه و تشبیه،مجموعه ای است از تصاویر،اشخاص،اشیا و اعمال که در زیر ساخت خود یک پیام اخلاقی یا تعلیمی و یا یک ایده ی ذهنی را نهفته دارد.

کلیدواژه ها:

تمثیل ، ناصرخسرو ، دیوان اشعار ، مضامین تمثیلی ، بلاغت فارسی