توصیف و واکاوی بهره گیری از هنرهای تزئینی ایران در ارتباط با سازهای موسیقی ایرانی: مطالعه موردی ساز دف

این پژوهش با محوریت واکاوی شیوه بهره گیری از هنرهای تزئینی بر روی سازهای موسیقی ایران، به بررسی طرح های موجود بر روی ساز دف در گروه هایی چون طرح های خوشنویسی، نقاشی، عکاسی و غیره و توصیف آنان می پردازد. روش پژوهش در این مقاله بنیادی به صورت توصیفی می باشد. از جمله اهداف اصلی این پژوهش، توصیف و طبقه بندی طرح های موجود بر روی ساز دف و همچنین تبیین نقش برخی از این تزئینات است. در یک دسته بندی کلی بر اساس جنس پوست و نوع کلی تزئینات می توان به پنج گروه اشاره کرد: «دف های پوستی نقاشی شده»، «دف های پوستی خطاطی شده»، «دف هایی با پوست مصنوعی خطاطی شده»، «دف هایی با پوست مصنوعی نقاشی شده» و «دف هایی با پوست مصنوعی پرینت شده». درباره جزئیات تزئینات انجام شده، طرح های موجود به پنج گروه شامل «طرح های خوشنویسی»، «طرح های نقاشی»، «طرح های گرافیکی»، «طرح های عکاسی» و «طرح های پرتکرار» تقسیم شده اند که هر یک از آنان شامل انواعی از طرح ها نیز می باشد. در زمینه خوشنویسی، استفاده از خطوط نستعلیق و شکسته نستعلیق بیشترین فراوانی را داشته است که از نظر مضمونی شامل موضوعاتی چون مسائل مذهبی، عشق و عرفان می شود. همچنین از خطوط تفننی نیز استفاده شده است. در طرح های نقاشی، استفاده از مینیاتور و طرح های با مضمون فرهنگ و هنر ایرانی سهم قابل توجهی را به خود اختصاص داده است و نحوه پیاده سازی و اجرای آنها، دف را از یک ساز به یک بوم نقاشی بدل کرده است. در حوزه طرح های گرافیکی، برعکس طرح های حوزه نقاشی، مفاهیم غیرایرانی نیز به مضامین حوزه گرافیک وارد شده که این امر به معنی گستردگی و تنوع طرح های گرافیکی و همچنین امکان سفارشی سازی و پیاده سازی طرح بر روی ساز دف است که از جمله آن میتوان به طرح های مرتبط با عرفان ایرانی و شرق دور اشاره کرد. در دسته عکاسی، تصویر پوست دف طبیعی پرشمارترین طرح است. همچنین پرشمارترین مضمون مشترک در تمامی دسته ها مربوط به «رقص سماع» است.

کلیدواژه ها:

بازار موسیقی ، مصرف فرهنگی ، هنرهای تزئینی ، نقش نگاری روی سازها ، دف های طرح دار