تدوین چارچوبی مفهومی برا ی کلانشهر اسلامی

پریشانی و بحران در معنا، نظریه و عمل شهرسازی در حوزه »شهرسازی اسلامی « را می توان با بی نظمی و بی نسقی در اندیشه و خوانش های کاربردی از اسلام در نظریه پردازی پیرامون شهر مطلوب اسلامی مرتبط دانست ؛ و علیرغم آنکه ویژگی های خاص شهرهای قلمرو اسلامی از دیرباز شناسایی شده؛ اما آنچنان در بحران هستی و چیستی فرو رفته است که فرصت نضج و تکوین درخور از آن گرفته شده است . جدالها بر سر وجود یا عدم وجود »شهر اسلامی « به پژوهش های متعددی منجر شده که اغلب راه به جایی نبردهاند؛ نه در اندیشه و نه در کاربست .اما در »اکنون« دانش شهرسازی به تبیین و تکوین چارچوبی مفهومی برای »کلانشهر اسلامی « نیاز است تا هستی و چیستی آن را از ابهام و بحران به شفافیت و غنا نزدیک کند. هدف پژوهش ابهامزدایی / جدالزدایی از هستی و چیستی »شهر اسلامی «؛ تدوین ، تشریح و تببین مولفه های سازنده »کلانشهر اسلامی «؛ و ارائه چارچوب مفهومی مناسب برای به فعلیت رساندن مفاهیم قابل فهم ، ملموس و به دور از تکلف آموزههای دین اسلام برای کاربست در عرصه نظریه و عمل شهرسازی است . پژوهش از نوع بنیادی و با رویکرد کیفی است که در بخش اول با روش »فراتحلیل « به بررسی مطالعات گسترده پیشین پرداخته و در بخش دوم با روش »تحلیلی - اکتشافی « و با استناد به منابع کتابخانه ای به ارائه مدلی مفهومی برای کلانشهر اسلامی پرداخته است . مدل مفهومی کلانشهر اسلامی متشکل از ارکانی همچون اصول (حرکت از عینیت به ذهنیت ، خوانش اخلاقی و شالوده اسلامی )، ساحت ها (کالبدی و غیر کالبدی )، ابعاد (زمانه ، زمینه و اخلاق) و مولفه ها (نیازهای معاصر، زمینه کالبدی و غیرکالبدی و ارکان اخلاق اسلام) است و در فضایی سه بعدی تدوین شده که می تواند تعریف فضای زیست هر شهر و تحلیل قرابتش با کلانشهر اسلامی را در نظریه و عمل تسهیل نماید.

کلیدواژه ها:

چارچوب مفهومی ، نظریه کلانشهر اسلامی ، فضای زیست ، ابعاد ماهوی ، ابعاد وجودی .