نگارههای بهشت و جهنم و عناصر نامانوس در معراج نامه میر حیدر

هنر در کشورهای اسلامی به شکل های گوناگونی در راستای شکل دهی تمدن نوین اسلامی قدم برداشته است . یکی از این هنرها معراج نامه ها بوده اند که به تبیین سفر روحانی پیامبر پرداخته اند تا مفاهیم عمیق اسلامی را به شکل نگارگری و مصور بیان کنند. مساله اصلی مقاله حاضر رمز گشایی عناصر بازنمایی بهشت و جهنم و عناصر نامانوس و غیر زمینی به کار گرفته شده در معراج نامه میر حیدر است . به همین دلیل با بهرهمندی از تحلیل نشانه شناسی تصویری به خصوص نشانه های نمادین به بررسی نشانه های مصور در دو نگاره درگاه بهشت و جهنم پرداخته و در ادامه نگارههای دیگری برای باز شناسی عناصر عجیب و غیر زمینی مورد بررسی قرار گرفته است . مقاله پیشرو با روش توصیفی تحلیلی بر اساس مطالعه کتابخانه ای به دنبال این مساله است که چگونه هنرمند از توصیفات قرآنی برای بازنمایی بهشت و جهنم بهره برده است ؟ و دوم اینکه چه عوامل تجسمی از سوی نقاش به ساختن عناصری نامانوس و غیرزمینی در جهت مفاهیم قرآنی کمک کرده است ؟ در انتها بعد از بررسی و تحلیل آثار این نتایج حاصل شد که مطابقت هایی بین آیات و روایات و نگارهها وجود دارد و استفاده از عناصر نامانوس و غریب ، رابطه قرار گیری نشانه ها در کنار یکدیگر و رنگ های استفاده شده در آثار کمک به بازنمایی توصیف قرآنی و عالم ماورایی بهشت و جهنم کرده است و اما عناصر نامانوس در این اثر به سه دسته کلی پیکرههای انسانی ، جانوری و گیاهی تقسیم می شوند که نگارگر با تکرار عناصر، و تغییر در مقایس و تغییر شکل عناصر موفق به خلق قلمرویی غیر مادی شده است و از این طریق هنرمندان توانسته اند مفاهیم قرآن و اسلامی را با زبان تصویری بیان کنند.

کلیدواژه ها:

معراج نامه میر حیدر ، نشانه شناسی ، بهشت و جهنم ، عناصر نامانوس