تحلیل نقوش نمادین شیعه در تزئینات معماری دوره تیموری و صفوی مسجد گوهرشاد مشهد و مسجد جامع یزد

مقاله حاضر بر آن است تا به بررسی تطبیقی مفاهیم شیعی در نقوش تزئینی در مسجد گوهرشاد مشهد از دوره تیموری و مسجد جامع یزد از دوره صفوی بپردازد. مسجد جامع یزد یکی از مساجد دوره صفویه در ایران است که بکارگیری نقوش در قالب گچبری و کاشیکاری در آن درخور تفسیر است . مسجد گوهرشاد دوره تیموری حاوی دهها اثر بدیع در مضامین رشته های مختلف هنری از قبیل : کاشی کاری معرق، مقرنس ، گچ بری ، کتیبه های نفیس ، منبت کاری ، نقرهکاری ، تذهیب و طلاکاری می باشد. محور اصلی این پژوهش ، مطالعه تطبیقی نقوشی از این دو بنا که جنبه نمادین آنها به نحوی در بردارنده تفکرات مذهب شیعه است . بر همین اساس ابتدا، نقوش نمادین شیعی موجود در این دو بنا شامل انواع مختلف شمسه و ستاره انتخاب و سپس به صورت تطبیعی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اند. سوالاتی که این پژوهش در پی پاسخ گویی به آنها است ، عبارتند از: چه نوع نقوش تزئینی در بناهای اسلامی برگرفته از باورهای شیعی حاکم بر جامعه بوده است ؟ روش تحقیق این مقاله توصیفی -تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای است . آیا نقوش تزئینی نمادین شیعی این دو بنای مذکور اشتراکاتی باهم دارند؟ بر اساس این مطالعه مشخص گردید که نقوش هندسی تزئینی ( پنج ضلعی ، شش ضلعی ، هشت ضلعی ، ده ضلعی و دوازده ضلعی ) این دو بنا دارای مفاهیم نمادین مرتبط با باورهای شیعه بوده که نه تنها از لحاظ تکنیکی و فرم ظاهری شبیه به هم هستند بلکه از دیدگاه نمادین نیز دارای بار معنایی مشابهی می باشند.

کلیدواژه ها:

مذهب شیعه ، مسجد جامع یزد ، مسجد گوهرشاد ، نقوش تزئینی