مطالعه پیرامون ملات تاریخی ساروج و تاثیر آن در معماری سنتی ایران

واقعیت انکارناپذیر این است که در تمامی تمدنهای کهن ، از ساروج و یا نمونه مشابه آن، به عنوان مصالح بسیار با دوام استفاده شده است . این موضوع بیانگر آن است که اگر این اصل که هر عنصر مقاومی ، الزاما دوام ندارد ولی عنصر با دوام قطعا مقاومتر است و توافق بر انتخاب معیار دوام به جای معیار مقاومت باشد، باید پذیرفت که پیشینیان ما مصالحی را تولید کرده بودند که ماندگارتر و با دوامتر بود. بنابراین وقتی دوام و عمر سازهها، با اتکا به مصالح متعارف، افزایش یافته بود، مفهومش این است که در عمل کردن به شعار محافظت از منابع طبیعی و مواد اولیه نزدیکتر از زمان حاضر بوده اند. در این میان نمیتوان ملات و اندود ساروج را، در ضخامت سانتیمتری ، به صورت لایه های سالم و جدانشدنی از دیوارهای بناهای آبی با قدمت چندصد ساله مشاهده کرد و به آن توجه نکرد. آخرین باری که در ایران از ساروج استفاده شده حدود هشتاد سال قبل و در ابتدای دوره پهلوی بوده که از این تاریخ به بعد این ملات به طورکلی به فراموشی سپرده شده و از صحنه معماری ایران حذف گردیده است . امروزه سیمان در کشورهای صنعتی دنیا مصالحی استراتژیک شناخته شده و برای موارد خاص از آن بهره گرفته میشود و از آنجا که در کشور ما هر ساله مصرف سیمان رو به فزونی است که بخش قابل توجهی از آن قابل جایگزینی با مصالح سازگار با محیط زیست و ارزان تر است که باعث صرفه جویی در منابع ملی می شود، ملات ساروج جایگزین مناسبی برای موارد استفاده سیمان که مقاومت پائین و نفوذپذیری کم مد نظر است بویژه کانال های انتقال آب می باشد. از این رو در این مطالعه سعی شده است بر ضرورت بازشناسی ملات و اندود ساروج تاکید شده و جهت حفظ این میراث غیر ملموس و جلوگیری از گسست تاریخی آن تلاش شود.

کلیدواژه ها:

ساروج ، ملات تاریخی ، معماری سنتی ، معماری ایران