جایگاه و گستره عملکرد تبادر در تفسیر واژگان قرآنی

فهم ظهور آیات الهی، منوط به درک صحیح و کامل معنای مفردات آن است. مفسران برای رسیدن به معنای صحیح مفردات قرآنی از قواعد و اصول متعددی بهره گرفته اند. «تبادر» یکی از این اصول پرکاربرد و مهم  است که در مباحث الفاظ علم اصول فقه به تبیین آن پرداخته شده، اما جایگاه آن در مباحث علوم قرآنی به خوبی تبیین نشده است. تبادر، ابزاری برای شناخت و تمییز معنای حقیقی از مجازی است. اهمیت تبادر و کثرت کاربرد آن در منابع تفسیری، ایجاب می کند تا تحقیقی برای تبیین جایگاه و شرایط کاربست آن در تحلیل و فهم معنای واژگان قرآن انجام گیرد. نوشتار حاضر که به روش توصیفی تحلیلی سامان یافته، در پی پاسخ به این پرسش است که گستره تبادر در فهم و تفسیر واژگان قرآنی تا چه اندازه است و در چه شرایطی می توان در تفسیر واژگان قرآنی از این اصل بهره گرفت؟ در نهایت، با بهره گیری از دیدگاه صاحب نظران اصولی به دست آمد، چنانچه تبادر یا همان سبقت معنا به ذهن، بر فهم عرف و ارتکاز ذهنی مردمان همان عصر تکیه داشته باشد، مشروط بر اینکه دلالت لفظ بر معنا مستند به خود لفظ باشد، نه بر قرائن و بافت، می توان گستره عملکرد آن را فراتر از فهم معنای حقیقی دانست و از آن در تشخیص حدود دقیق و لوازم معنا و حتی تشخیص معنای مجازی الفاظ بهره گرفت.

کلیدواژه ها:

اصل تبادر ، تبادر ذهنی ، انسباق ، شم زبانی ، معنای حقیقی