معناشناسی احکام محکمات در قرآن کریم

نخستین آیه سوره هود بر احکام عام یا همان محکم بودن تمام آیات قرآن کریم دلالت می­کند درحالی­که آیه هفتم از سوره آل عمران بر احکام خاص یا همان محکم بودن برخی از آیات دلالت می­ کند. برخی مفسران برای حل این تناقض ظاهری، بر معناشناسی «احکام» تمرکز کرده ­اند و راه حل­ هایی مبتنی بر چند معنایی «احکام» ارائه کرده­ اند که از شواهد و دلایل کافی برخوردار نیست. این پژوهش با بهره ­گیری از تاثیر معناشناختی اصطلاحات قرآنی­­ای که در آیات مختلف، همنشین مفهوم «احکام» شده­اند، به معناشناسی این مفهوم پرداخته و پاسخی جدید برای حل این تناقض ارائه داده است. معناشناسی «احکام» نشان می­دهد که محکمات، آیاتی هستند که از تطبیق بر مصادیق باطل و نامناسب بازداشته شده­اند و احکام عام وصفی برای جمیع آیات از منظری تنزیلی است که با اشراف خدای حکیم بر نزول تدریجی آیات در موقعیت­های مقتضی و مناسب محقق گردیده است. با دورشدن از هنگامه تنزیل و از دست رفتن برخی قرائن، وجه افتراق آیات متشابه که موضوعاتی مشابه و احکامی متنافی دارند، فراموش می­شود و خطر تاویل باطل یا همان تطبیق نادرست آنها بر مصادیق غیرتنزیلی و جدید بروز می­کند. آیه هفتم از سوره آل عمران از منظری تاویلی به مجموعه آیات قرآن می­نگرد و از این منظر تنها احکام آن دسته از آیات استمرار می­یابد که مشابهی نداشته و برای همیشه از تطبیق بر مصادیق باطل بازداشته شده­اند.

کلیدواژه ها:

تاویل ، تفصیل ، تنزیل ، فرقان ، محکمات ، متشابهات