تحلیل گفتمان انتقادی خطبه ۱۰۸ نهج البلاغه بر اساس مربع ایدئولوژیک ون دایک
محل انتشار: دوفصلنامه کتاب قیم، دوره: 13، شماره: 29
سال انتشار: 1402
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 115
فایل این مقاله در 20 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_KGY-13-29_012
تاریخ نمایه سازی: 25 فروردین 1403
چکیده مقاله:
تحلیل متون دینی بر اساس نظریه ها موجب پویایی و درک ژرف تر آن ها می شود. یکی از نظریه های جدید مطرحشده در قرن بیستم، نظریه مربع ایدئولوژیک وندایک است. وی که از نظریه پردازان برجسته تحلیل گفتمان انتقادی است، نظریه مربع ایدئولوژیک خود را برای تحلیل گفتمان ارائه می دهد. مربع ایدئولوژیک وی دارای چهار ضلع است که بر برجسته سازی ویژگی مثبت خودی، برجستهسازی ویژگی های منفی دیگری، کم رنگ سازی ویژگی منفی خودی و به حاشیهرانی ویژگی های مثبت دیگری تاکید دارد. با توجه به کارایی بالای این نظریه، پژوهش پیش روی قصد دارد، خطبه ۱۰۸ نهج البلاغه را با رویکرد کیفی و روش تحلیل گفتمان انتقادی بر اساس مربع ایدئولوژیک ون دایک بررسی نماید. چنین استنباط می شود که تمامی تلاش صاحب سخن از برجسته سازی ها و حاشیهرانی ها، به منظور تحقق این ایدئولوژی پنهان است که امام علی (ع) و پیامبر (ص)، بر حق اند و حکومتشان نیز، نماد درستی و حاکمیت حق است. در مقابل، بنی امیه باطل و ناحق اند و زمامداری شان نیز، نماد حاکمیت ناراستی و باطل است. همچنین، ایدئولوژی صاحب گفتمان درباره کوفیان این بوده است که آنان با کوردلی و سستی و نابینایی، به گروه باطل پیوستهاند که باید آگاهشان کرد و از پیوستن صددرصدی به جبهه باطل و سیاهی مطلق، نجاتشان داد. توضیح یک نکته در اینجا ضرورت دارد و آن اینکه میگوییم امام (ع) کوشیده است تا نکات منفی خود یا خودی را به حاشیه براند، به این مفهوم نیست که ایشان نقاط ضعفی برای خود متصور بودند، بلکه موضوع از پندار باطل جبهه مقابل سرچشمه گرفته و به تبع آن، صاحبگفتمان تلاش کرده است، نکات منفی منتسب به جبهه خودی را به حاشیه براند.
کلیدواژه ها:
نهج البلاغه ، خطبه ۱۰۸ نهج البلاغه ، گفتمان انتقادی ، ون دایک ، مربع ایدئولوژیک ، برجسته سازی ، حاشیه رانی
نویسندگان
علی نجفی ایوکی
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان
فاطمه محمودی
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان
روح الله صیادی نژاد
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان