تحلیل هیدرومورفولوژیکی شهرستان سبزوار و نقش عوامل انسانی در مدیریت سیلاب شهری

خطر سیل و تلفات حاصل از آن، یکی از تهدیدهای اصلی در سکونتگاه های روستاهای ایران است که تحت تاثیر عوامل متعدد محیطی و انسانی رخ می دهد، ولی در بررسی های سیل معمولا به عوامل محیطی توجه می شود و عوامل انسانی کمتر قابل توجه قرار می گیرد. پژوهش حاضر با هدف مطالعه نقش عوامل محیطی و انسانی بر وقوع سیلاب در حوضه های آبخیز دشت ها ی سبزوار و بر اساس تجارب سیل گذشته صورت گرفت. داده های مورد نیاز پژوهش به دو صورت داده های محیطی و انسانی جمع آوری شد. روش مورد استفاده در داده های محیطی نیز استفاده از نقشه های جغرافیایی متعدد مانند کاربری، توپوگرافی، شیب، آبراهه و ... است و در بخش انسانی از پرسش نامه و نتایج آن استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق، خانوارهای ساکن در ۵۲روستا و بخش است که با استفاده از روش کوکران و به روش خوشه ای، ۴۲۳ نفرآنها به عنوان نمونه انتخاب شد. نتایج استخراج شده از تجزیه و تحلیل نقشه های جغرافیایی از نظر شدت تخریب و تعداد کشته های سیل در دهه های گذشته نشان داد که بیشترین میزان سیل خیزی در روستاها تحت تاثیر شیب، توپوگرافی و نزدیکی روستا به بستر رودخانه بود. نتایج تحلیل داده های انسانی هم نشان داد که عواملی مانند تجربه قبلی سیل، مهارت های کسب شده در تقابل با وقوع سیل و درآمد و زیرساخت ها، با میزان آمادگی روستاییان در برابر سیل همبستگی معناداری قوی تری دارد. نتایج آزمون واریانس نیز نشان می دهد که از نظر عوامل انسانی و محیطی موثر در آسیب پذیری روستاها در برابر سیل، اختلاف معناداری وجود دارد. بنابراین با توجه به عوامل انسانی و محیطی، پیشنهادهایی کاربردی مبتنی بر اقدامات عملی پیشگیری از سیل در محدوده مورد مطالعه ارائه شد.