نگرش کلی ادبیات عرفانی در معماری با رویکرد تربیت و کتیبه های معماری

ادبیات عرفانی در ادبیات فارسی از نظر تنوع و غنا قابل توجه است. این ادبیات شامل شعر و نثر، فلسفه و اخلاق، تاریخ و زندگی نامه و دعا است. اما تصوفی که از ذوق و الهام سرچشمه می گیرد با شعر همخوانی دارد، به طوری که تصوف شعر را عاملی برای بیان مفاهیم عرفانی می داند. اما صوفیان در ابتدا به شعر علاقه ای نداشتند و آن را باطل می دانستند. اما به تدریج شعر از قرن اول توسط ابوسعید ابوالخیر و مردانش در ایران رواج یافت. در دوران مغولستان، علاقه به اوج خود رسید و افرادی چون عطار، جلال الدین محمد رومی، شیخ محمود شبستری، سعدی، حافظ، عراقی و جامی، ادبیات و شعر عرفانی ایران را به اوج رساندند. او معتقد بود که عصر مهم ترین دوران شعر و ادب فارسی است. ادبیات هر کشوری شامل بخش وسیعی از واقعیت ها و مشکلات اجتماعی است که به اشکال گوناگون نشان داده می شود. از یک سو همبستگی بین ادبیات و هنرها باعث تاثیر ادبیات بر هنرهای دیگر شد. تصوف را می توان عاملی ارزشمند در جامعه ایران در دوره ایلخانی و تیموری دانست که بر ادبیات آن دوره تاثیر گذاشت و با عوامل مختلفی بر هنرهای دیگر مانند معماری تاثیر گذاشت. برای شناخت کامل ویژگی های معماری اسلامی ایران، باید مفاهیم، افکار و ارزش های تاثیرگذار شناسایی و اثربخشی آن بررسی شود. در این راستا هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر ادبیات اسطوره ای به عنوان عاملی برای نفوذ ارزش های عرفانی در معماری است. بدین منظور این پژوهش ابتدا ویژگی های ادبیات عرفانی با روش تبیینی- تاریخی و با مرور منابع تاریخی مربوط به دوران مغول بیان شد و در ادامه، تاثیر ادبیات عرفانی در معماری اسلامی عصر بر رویکردهای تربیت معمار، کتیبه های معماری و گسترش مفاهیم اساسی نشان داده و مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

کلیدواژه ها:

ایران ، تیموریان و ایلخانیان ، ادبیات عرفانی ، بناها ، معماری ، مغول ها.