هنر کاشی کاری معماری در اوایل دوره صفویه (مطالعه موردی: از روند تاریخی تا معاصر)

هزاران سال قبل از اینکه بشر فلزات را بشناسد و آینه فلزی بسازد، انسان از آب به عنوان آینه استفاده می کرد. اسطوره یونان باستان نرگس این را تایید می کند. آینه احتمالا یکی از اولین ابزارهای ساخت بشر است که با دانش فلز و توانایی پرداخت آن ساخته شده است. ساخت و استفاده از آینه های شیشه ای از آغاز قرن سیزدهم میلادی در اروپا رایج شد و در اواسط قرن هفدهم میلادی در سراسر اروپا گسترش یافت و استفاده از آن افزایش یافت. اثر هنری کاشی آینه یکی از جدیدترین ابتکارات هنر معنوی ایرانی است که با بیان نمادین و شخصیت اسرارآمیز خود، مکاشفات و اندیشه های عرفانی در پوشش ماده و صورت را به مخاطب خود می رساند و آگاهانه و ناخودآگاه آنها را تحت تاثیر قرار می دهد. این هنر زبانی است باطنی برای انتقال مفاهیم شهودی و یادآوری شیوه زندگی موروثی آنها از پیشینیان، چرا که هنر سنتی همواره مبتنی بر نمادها و تمثیل ها بوده و بیانگر روح زمانه خود بوده است. اولین اوج کاشی های آینه کاری در فضاهای معماری ایران، مصادف با آمیختگی تصوف و تشیع در اوایل دوره شاهنشاهی صفوی بود. سلسله صفویه ریشه و نسب صوفیانه داشت و در میان صوفیان زبان باطن، زبان شریعت و حق است و ابزار آن زبان نماد و نشانه است. به دلیل عدم توجه و عدم توجه به ثبت اسناد خاص، اسرار حاکم بر این نظام، شرایط جدید تاریخی و تحولات عمیق و آشکار در قلمرو تاریخ معاصر، رد یا مغفول مانده است. این پژوهش با هدف تاثیرگذاری اندیشه های عرفانی ایرانی درباره آیینه، با منابع موجود تاریخی و معاصر و تحلیل آنها به معانی نهفته در این هنر می پردازد و پیوند آن با تصوف و عرفان را از طریق ادبیات عرفانی و روند تاریخی آن آشکار می سازد.

کلیدواژه ها:

صفویه ، اندیشه های عرفانی ، تصوف ، هنر آینه کاری ، معماری ایرانی – اسلامی.