مدل سازی و بررسی وضعیت کمی آب های زیرزمینی آبخوان مهیار جنوبی-دشت آسمان با استفاده از کد MODFLOW

در اقلیم خشک و نیمه خشک ایران عواملی مانند تغییر اقلیم و کم آبی در کنار برداشت بیش از ظرفیت منابع آبی به خصوص منابع آب زیرزمینی باعث شده سطوح آب زیرزمینی کاهش یابد و در برخی مناطق شاهد رخدادهای غیرقابل جبرانی همچون فرونشت باشیم. درنتیجه مدیریت و کنترل برداشت از منابع زیرزمینی قبل از وقوع بحران و رسیدن به سطح غیرقابل بازگشت لازم و ضروری است. در این راستا پایش و کنترل وضعیت آبخوان به وسیله ی مدل های رایانه ای از اهمیت بالایی برخوردار است. در پژوهش حاضر به مدل سازی و بررسی وضعیت کمی آب های زیرزمینی آبخوان مهیار جنوبی-دشت آسمان در حوزه آبریز گاوخونی توسط مدل عددی MODFLOW ۲۰۰۵ و نرم افزارGMS ۱۰.۴.۵ پرداخته شده است. به همین منظور از آمار و اطلاعات ۱۵ ساله منتهی به سال ۱۳۹۰ شرکت مدیریت منابع آب ایران و نیز اطلاعات تراز ارتفاعی مستخرج از داده های ماهواره ای به جهت مدل سازی آب زیرزمینی آبخوان مهیار جنوبی - دشت آسمان استفاده شد و پارامترهایی چون هدایت هیدرولیکی، ناهمسانی افقی هدایت هیدرولیکی(Anisotropy) ، تغذیه (RCH) و آبدهی ویژه (SY) پس از استخراج از مدل مورد واسنجی قرار گرفت. تحلیل حساسیت هریک از پارامترها نشان داد که مدل عددی نسبت به پارامترهای ناهمسانی افقی هدایت هیدرولیکی و هدایت هیدرولیکی بیشترین تاثیرپذیری را دارد. به جهت تامین اعتبار مدل و سنجش دقت آن صحت سنجی صورت گرفت. با توجه به ۱۲۵ ماهه بودن بازه مطالعاتی، صحت سنجی برای ۲۵ % انتهایی دوره (۱۳۹۰-۱۳۸۶) انجام شد که خطای اندک در مرحله صحت سنجی موید دقت در واسنجی و صحت هیدروگراف سلول های شبکه ریاضی بود. درنهایت اعداد استخراجی از موتور FlowBudget سوار بر مدل واسنجی شده MODFLOW نشان داد که در دوره ۱۲۵ ماهه شبیه سازی به شکل متوسط روزانه سهم مشخصی از ذخیره ثابت آبخوان کاسته شده است به طوری که متوسط ۷٫۵ متر افت تراز آب زیرزمینی را طی این دوره در آبخوان شاهد هستیم و بیشترین افت مربوط به قسمت شرقی آبخوان بوده است.

کلیدواژه ها:

آب زیرزمینی ، آبخوان مهیار جنوبی ، منابع آب ، واسنجی