سنجش و پهنه بندی غلظت فلزات سنگین در آب چاهک های امتداد رودخانه سیستان از نقطه صفر مرزی تا تالاب بین المللی هامون

رودخانه سیستان، ادامه رودخانه هلمند افغانستان بوده که در مسیر عبور خود از زمین های کشاورزی و مناطق شهری این کشور می گذرد. بنابراین، احتمال ورود انواع آلاینده ها بویژه فلزات سنگین از منابع مختلف به این رودخانه وجود دارد. بنابراین، در صورت آلودگی ممکن است باعث افزایش غلظت فلزات سنگین در آب چاهک ها گردد. با این وجود، بر این اساس، هدف تحقیق حاضر، بررسی غلظت فلزات سنگین در آب چاهک های امتداد رودخانه سیستان، بود. نمونه برداری از ۲۶ حلقه چاهک فعال در زمستان ۱۴۰۰، انجام شد. غلظت فلزات سنگین در نمونه ها با استفاده از دستگاه ICP به دست آمد. نتایج به دست آمده همچنین به کمک روش کریجنگ معمولی و کو-کریجینگ بر اساس مدل انتخابی حاصل از خطای استاندارد، توسط نرم افزار ArcGIS پهنه بندی شد. مقدار هدایت الکتریکی نیز ۶۳۲۲ میکروزیمنس بر سانتی متر اندازه گیری گردید. میانگین غلظت عناصر کروم، آهن، نیکل، مس، روی، کادمیم و سرب نیز به ترتیب ۶۴/۲، ۱۲۴، ۵/۱۰، ۳۳/۹، ۱۷، ۴۳/۱ و ۷۹/۲ میکروگرم بر لیتر محاسبه شد. روند غلظت عناصر مورد بررسی در مطالعه اخیر به صورت کادمیم > کروم > سرب > مس > نیکل روی به دست آمد. برخی از عناصر از قبیل جیوه، کبالت، سلنیم و وانادیم نیز قابل تشخیص توسط دستگاه نبود. نتایج مطالعه اخیر حاکی از کمتر بودن غلظت فلزات سنگین کروم، آهن، نیکل، مس، روی و کادمیم در مقایسه با حدمجاز سازمان بهداشت جهانی بود. درحالیکه غلظت سرب بالاتر از حد مجاز این استاندارد سنجش شد. پایین بودن غلظت عناصر مذکور می تواند به دلیل کم بودن غلظت عناصر در سنگ بستر باشد. همچنین pH قلیایی آب می تواند به صورت بافر عمل کرده و موجب غیرمحلول شدن عناصر و رسوب آنها گردد. میزان فاکتورهای شوری و هدایت الکتریکی نیز نشان دادند که آب چاهک ها برای زراعت و شرب دام مناسب نیست. نتیجه پهنه بندی عناصر نیز نشان داد که غلظت فلزات از مرز افغانستان به سمت دریاچه هامون افزایش می یابد. با توجه به قدمت چاهک ها (۶ ماه تا ۴۳ سال) می توان عنوان کرد که عامل کاهش غلظت فلزات در بخش ابتدای مسیر، به دلیل عمر بیشتر چاهک ها و برداشت مداوم آب و مخلوط شدن آب در طی زمان آب آوری رودخانه سیستان است.

کلیدواژه ها:

آلودگی آب ، آبیاری ، کشاورزی ، درون یابی کریجینگ ، زمین آمار