بررسی توان رسوب زایی لندفرم ها براساس تغییر در کاربری اراضی (مطالعه موردی: دامغان)

وجود ارگ دامغان در غرب پلایای دامغان، بیانگر فعالیت زیاد باد در این منطقه بیابانی است. با توجه به پیشرفت تکنولوژی و افزایش جمعیت طی چند دهه اخیر، بخش های زیادی از کاربری های گذشته اراضی تغییر کرده است. این تغییرات می تواند بر توان رسوب زایی اراضی اثر گذاشته و موجب تشدید فرسایش بادی شود. در این پژوهش، ابتدا نقشه های کاربری اراضی سال های ۱۳۵۳ و ۱۳۸۲ تهیه شد. نتایج حاصل از مقایسه این نقشه ها نشان می دهد که سطح قابل ملاحظه ای از اراضی مرتعی به اراضی کشاورزی تبدیل شده اند. همچنین بخشی از اراضی کشاورزی، به اراضی مسکونی و صنعتی تبدیل شده و سطح کوچکی از اراضی کشاورزی نیز به اراضی مخروبه تبدیل شده اند. سپس از خاک یا رسوب سطحی منطقه، در سه تیمار اراضی کشاورزی قدیمی (که کاربری خود را حفظ کرده اند)، زمین های کشاورزی جدید (که سابقا مرتع بوده اند) و مراتع (با پنج تکرار) نمونه برداری شد. دانه بندی ذرات خاک با الک های ۲۰۰۰-۱۱۸۰-۶۰۰-۲۵۰-۱۵۰-۷۵ و کمتر از۷۵ میکرون براساس وزن و درصد فراوانی هر کلاس اندازه ذرات بررسی، و شاخص های میانگین قطر ذرات، چولگی، جورشدگی و کشیدگی با استفاده از نرم افزار GRADISTATE ارزیابی و توان رسوب زایی اراضی براساس فراوانی ذرات با قطر کمتر از ۲۰۰۰ میکرون (ذرات حساس و مستعد فرسایش) مشخص شد. نتایج حاصل به صورت هفت نقشه ارائه شده که توان رسوب زایی منطقه را در هر کلاس اندازه ذرات بیان می کند. نقشه مربوط به پراکنش ذرات دارای قطر بیشتر از ۲۰۰۰ میکرون، نشان دهنده پراکنش ذرات پایدار در برابر فرسایش بادی است. بقیه نقشه ها نشان دهنده ذرات ناپایدار در برابر فرسایش بادی هستند و از مقایسه نقشه کاربری اراضی با نقشه های مربوط به پراکنش ذرات مشخص شد که بیشترین پراکنش ذرات ناپایدار در اراضی مرتعی و کمترین پراکنش در اراضی کشاورزی بوده و اراضی مرتعی، توان رسوب زایی بالاتری نسبت به دو تیمار دیگر دارند.

کلیدواژه ها:

پایداری ذرات ، دامغان ، رسوب زایی ، فرسایش بادی ، کاربری زمین