تحلیل مضمونی نگاره «دو حکیم متنازع» منسوب به آقامیرک به روش شمایل شناسی

نگاره «دو حکیم متنازع» منتسب به آقامیرک در نسخه خمسه طهماسبی یکی از آثاری است که نگارگر به­ عنوان مولف، معنای افزوده ای را از اثر به وجود آورده است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی معنای لایه ­های پنهانی، نگاره مورد نظر را در چهارچوب شمایل شناسی پانوفسکی تحلیل می ­کند و با روش توصیفی­ تحلیلی و مطالعات اسنادی، به طرح این پرسش می پردازد که چه لایه های معنایی پنهانی در نگاره «دو حکیم متنازع» وجود دارد؟ نتایج نشان می دهد که نگاره برخاسته از دیدگاه­ های معنوی و دینی است و از باور­های حکمت ‎آمیز اسلام، سرچشمه می گیرد. آقامیرک نیز متاثر از این نگرش عرفانی و از طرفی با توجه به نزدیکی به دربار شاه طهماسب، ضمن  بیان شکوه و عظمت دربار به مدد نمادهای بصری و با نمایان­ کردن جدال دو حکیم در صحنه درباری، به صورت باطنی و غیرمستقیم، پیام های اخلاقی را به شاه و درباریان انعکاس داده است که مبادا تعصبات بیش از حد آن­ها باعث از بین ­رفتن سلطنت شود. تصویر بیانگر نزاع کلیدی بین عقل و وهم است؛ نزاعی که درون همه انسان ها وجود دارد و انسان را به سوی غرور و غفلت سوق می دهد. ظاهر توهم همانند گل زیبایی است که ظاهر عقلانی دارد؛ ولی در باطن منجر به شکست انسان می شود.

کلیدواژه ها:

مکتب نگارگری تبریز ، شمایل شناسی ، خمسه طهماسبی ، حکمت ، آقامیرک