بررسی تطبیقی خاستگاه معرفت شناسی مفاهیم فلسفی از منظر هیوم و علامه طباطبایی

بررسی آثار و نوشته­های فلاسفه در خصوص منشاء پیدایش مفاهیم فلسفی و مقدم برآن منشاء مفاهیم و تصورات، گویای شکل­گیری و اهمیت تدریجی و متاثر این مسئله از یکسری اندیشه­ها در هر دو جهان غرب و اسلام دارد. در جهان غرب ایده تصورات فطری مطرح شده از سوی عقل­گرایان و رد همین ایده از سوی تجربه­گرایان، در نهایت هیوم فیلسوف اسکاتلندی گریزان از فلسفه غامض را به سمت ردیابی از منشاء مفاهیم و تصورات می کشاند. دیوید هیوم ضمن رد تصورات فطری، با انقسام محتوایات ذهنی به تصورات و انطباعات و با ارائه طرح ارجاع تصورات بر انطباعات، زیر آب تمام مفاهیم فلسفی را چون مسبوق به هیچ انطباعی نمی بیند زده و در توجیه وجود این تصورات در ذهن به مبانی روان شناختی و خیالی متوسل می گردد. بعدها و در گذر ایام به دلیل ورود اندیشه های مغرب زمین به ایران بخصوص در دوران معاصر، مسئله منشاء مفاهیم و تصورات (به طور عام) و منشاء مفاهیم فلسفی (به طور خاص) توسط علامه طباطبایی ارزش و اهمیت دو چندان می یابد. علامه همانند هیوم ضمن رد تصورات فطری و پیش ساخته ذهن و کشاندن علم به ساحت حضور و تاکید بر حاکویت وکاشفیت ذاتی علم و با ارجاع تمام مفاهیم و تصورات به علم حضوری، اعتبار و حیثیت معرفتی مفاهیم فلسفی را که در قاموس فلسفی هیوم متزلزل شده بود را بازگردانده و به فلسفه و مفاهیم محوری آن جانی دوباره می بخشد.

کلیدواژه ها:

هیوم ، علامه طباطبایی ، معرفت شناسی ، مفاهیم فلسفی ، منشاء ، انطباع ، علم حضوری