بررسی عوامل موثر بر نابسامانی رودخانه پسیخان استان گیلان

رودخانه ها به عنوان سامانه ای پویا و حیاتبخش نقش غیرقابل انکاری در تامین منابع آبی و حفظ گونه های جانوری و گیاهی دارند. بنابراین ، هرگونه نابسامانی و تخریب در این سامانه آبی ممکن است به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر زندگی جوامع مرتبط با آن را تحت تاثیر قرار دهد. تخریب محیط زیست رودخانه ها می تواند به کاهش منابع آبی ، آسیب به فعالیت های کشاورزی و تولید انرژی ، و نیز تخریب موازنه طبیعی اکوسیستم ها منجر شود. این اثرات نه تنها بر پایداری اقتصاد مناطق متاثر، بلکه بر محیط زیست و سلامت عمومی جامعه نیز تاثیر می گذارد. بنابراین ، حفظ و مدیریت پایدار این منابع آبی ضروری است تا به تداوم و پیشرفت سالم جامعه و محیط زیست کمک شود. در تحقیق حاضر وضعیت پایداری و تعادل اجزای ریخت شناسی بازهای از رودخانه پسیخان در استان گیلان، شهرستان رشت واقع شده است ، مورد بررسی قرار گرفت . برای این منظور محدودهای به طول ۹ کیلومتر از رودخانه حد واصل بازه بالغ تا پیر آن با استفاده از تصویربرداری هوایی با کمک پهپاد و تصاویر ماهوارهای در بازه زمانی ۲۰۰۹ الی ۲۰۲۲ مطالعه شد. مشاهدات میدانی و تحلیل تصاویر نشان می دهد که غالب مسیر رودخانه دارای دیواره های ناپایدار و نیز شکست های پیش رونده و ناگهانی در تراز بستر می باشد. این نابسمانی ها باعث کاهش جذابیت طبیعی بازه مورد مطالعه و نیز اختلال در حیات جانوری بویژه چرخه انتقال آبزیان با بازههای بالادستی شده است . بررسی میدانی حاکی از آن است که مهمترین علت این رخدادها، اثرات برداشت بی رویه شن و ماسه و گودافتادگی بستر رودخانه بوده که در نتیجه آن ضمن اختلال فرآیند انتقال رسوب، افزایش سرعت جریان در محدوده مختلف در طول بازه و به تبع آن افزایش توان فرسایندگی جریان می شود که در نتیجه آن افت بستر رودخانه بعد از وقوع هر سیلاب و اثرات جانبی آن بر پایداری دیواره های رودخانه ، سازههای تقاطعی و سردهانه های آبگیر مشهود است .

کلیدواژه ها:

ریخت شناسی ، پسیخان ، فرسایش ، رسوبگذاری ، برداشت شن و ماسه