توسعه مواد آموزش الکترونیکی بر اساس تئوری بار شناختی برای بهبود سطوح یادگیری دانش آموزان در آموزش آنلاین فیزیک

پیشینه و اهداف:  امروزه به دلایل مختلفی از جمله ظهور بیماری کرونا، شاهد استقبال نظام های آموزشی از آموزش  های غیرحضوری هستیم. در این زمان، نقش اصلی در طراحی آموزشی دوره های آموزش غیرحضوری را معلمان هر درس برعهده دارند؛ بنابراین آن ها باید با نظریه های مربوط به ساختار شناختی و چگونگی یادگیری دانش آموزان از محتواهای الکترونیکی آشنا باشند تا آموزش های آن ها ضمن تسهیل فرآیند یادگیری، سبب بالا بردن سطوح یادگیری و افزایش میزان یادداری مطالب آموزشی در دانش آموزان نیز شود. زیرا چنانچه محتواهای الکترونیکی و چندرسانه ای طراحی شده به خصوص در درسی مانند فیزیک که از انواع رسانه ها و بازنمایی های متعدد برای انتقال مفاهیم بهره می گیرد طبق اصولی سازگار با ساختار شناختی یادگیرندگان طراحی نشود، ممکن است باعث واردآمدن بارشناختی اضافه به حافظه ی یادگیرندگان شود و این امر مانعی برای فرآیند یادگیری و یادداری مطالب در یادگیرندگان باشد. لذا پژوهش حاضر باهدف طراحی یک محتوای الکترونیکی برای درس فیزیک (مثلا مبحث فشار) بر اساس اصول نظریه بارشناختی و بررسی تاثیر آن بر سطوح یادگیری (دانش، فهمیدن و به کاربستن) و میزان یادداری دانش آموزان از مبحث آموزشی انجام شد.روش ها : روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش، شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه نهم دوره متوسطه اول مدارس عادی آموزش وپرورش ناحیه ۱۷ استان تهران است که در سال ۱۴۰۱-۱۴۰۰ مشغول به تحصیل بودند. نمونه گیری از نوع تصادفی خوشه ای چندمرحله ای و تخصیص تصادفی در گروه های آزمایش و کنترل انجام گرفته است. حجم نمونه آماری تحقیق ۱۲۰ نفر است که در دو گروه همسان آزمایش و کنترل قرار گرفتند. برای جمع آوری داده های سطوح یادگیری و میزان یادداری از یک آزمون پیشرفت تحصیلی محقق ساخته به صورت پیش آزمون-پس آزمون استفاده شد که روایی صوری و محتوایی آن توسط دبیران با تجربه علوم تجربی و اساتید آموزش فیزیک تایید و پایایی آن به روش آلفای کرونباخ ۸۵/۰ سنجیده شده بود. اجرای دوره آموزشی این پژوهش به صورت مجازی و در بستر سامانه شاد (شبکه اجتماعی دانش آموزی) در طی ۳ هفته آموزشی، ۶ جلسه ۶۰ دقیقه ای در کلاس های مجازی علوم تجربی پایه نهم انجام گرفته است. قبل از شروع دوره آموزشی، ابتدا طرح درس ها و محتوای آموزشی مربوط به یک مبحث از فیزیک ( مبحث فشار و آثار آن) برای گروه کنترل به شیوه کلاس های مجازی متداول تهیه و تدوین شدند و سپس با مطالعه دقیق مبانی نظری و تجربی نظریه بارشناختی، طرح درس ها و محتواها با رعایت اصول نظریه بار شناختی برای گروه آزمایش تهیه و تدوین گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS ۲۰ استفاده شد.یافته ها: نتایج آزمون تحلیل کوواریانس برای سطوح یادگیری نشان داد، طراحی محتوای الکترونیکی مبتنی بر نظریه بارشناختی، سبب ارتقای بیشتر سطوح یادگیری(دانش، به فهمیدن و به کاربستن) دانش آموزان گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل می شود(۰۵/۰   p). همچنین نتیجه آزمون تی مستقل برای آزمون یادداری نشان می دهد، بین گروه کنترل و آزمایش در میزان یادداری آن ها از مبحث تدریس شده تفاوت معناداری وجود دارد( ۰۱/۰  p).نتیجه گیری:  باتوجه به نتایج به دست آمده از مطالعه حاضر می توان نتیجه گیری کرد که رعایت اصول طراحی آموزشی مبتنی بر نظریه بارشناختی در تولید محتوای آموزشی الکترونیکی درس فیزیک، تاثیر مثبت قابل توجهی بر روی سطوح یادگیری و میزان یادداری دانش آموزان از مباحث آموزشی دارد. لذا به طراحان محتواهای آموزش الکترونیکی توصیه می شود تا اصول نظریه ی بارشناختی را در طراحی و تولید محتوا های خود مدنظر قرار دهند.

کلیدواژه ها:

آموزش فیزیک ، آموزش الکترونیکی ، چندرسانه ای آموزشی ، نظریه بارشناختی ، سطوح یادگیری