بررسی صدمات وارد شده به تنه درختان بر اثر تردد خودروهای بیراهه‎ نوردی (آفرود) در جنگل‎های شمال ایران

مقدمه و هدف: امروزه از ماشین­های بیراهه ­نوردی (آفرود) به‎جز طبیعت‎گردی برای مسابقه نیز استفاده می‎شود. در واقع بیراهه ­نوردی‎ نوعی ورزش شناخته می‎شود. هجوم هم‎زمان چندین خودرو به طبیعت بکر جنگلی و عدم اطلاع از عوامل زیست‎محیطی سبب تخریب خاک و پوشش گیاهی مناطق اطراف مسیر تردد می ­شود. لذا هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی اثر تردد خودروهای بیراهه نوردی بر درختان اطراف مسیر از نظر مساحت زخم، عمق زخم، محل زخم ایجاد شده در تنه یا ریشه، علت آسیب دیدگی و میزان آسیب‎رسانی هریک از عوامل می‎باشد. مواد و روش‎ها: این مطالعه در قطعه ۱۵ سری چهار طرح جنگلداری حاجی­کلا تیرانکلی (میانشه) انجام شد. به‎همین منظور مسیر آفرود (بدون تردد اسکیدرها) در نظر گرفته شد. اثر تردد ماشین‎های آفرود بر درختان اطراف مسیر از نظر تعداد درختان صدمه دیده، محل زخم ایجاد شده در تنه یا ریشه، مساحت زخم و عمق زخم، علت و نحوه آسیب به درختان اطراف مسیر و تاثیر شیب بر میزان آسیب مورد بررسی قرار گرفت. یافته‎ها: نتایج این پژوهش نشان داد برای درختانی که نزدیک به مسیر هستند، نوع صدمه به‎صورت نقطه‎ای و با عمق زیاد است  و هرچه فاصله از مسیر بیشتر شود عمق ضربه کم ولی مساحت آسیب­دیده بیشتر می‎شود. عمق زخم در فاصله ۵۰ سانتی‎متری از مسیر تردد، ۲/۵۵ سانتی‎متر، در فاصله ۱۰۰ سانتی‎متری از مسیر، ۲/۱ سانتی‎متر و در فاصله ۱۵۰ سانتی‎متری از مسیر، عمق زخم ۱/۷ سانتی‎متر بود. صدمه وارده به درختان حاشیه مسیر بر اثر تردد آفرود از نظر محل آسیب‎دیدگی، از سطح زمین تا یقه درخت ۱۲٪، از محل یقه تا ارتفاع یک متری تنه درخت ۵۶٪ و از ارتفاع یک تا دو متری درخت ۳۲٪ می‎باشد. لذا بیشترین میزان آسیب‎دیدگی درختان بر اثر تردد آفرود در محل یقه تا ارتفاع یک‎متری تنه درخت و کمترین میزان آسیب‎دیدگی در قسمت افق خاک تا سطح یقه درخت می‎باشد. همچنین میزان آسیب وارده به درختان حاشیه مسیر بر اثر تردد آفرود، بر اثر برخورد بدنه و چرخ خودرو با تنه ۴۲ درصد، برخورد سقف یا تاج خودرو با درخت ۳۰ درصد، زخم به‎دلیل بریدگی توسط سیم وینچ ۱۶ درصد و زخم ریشه بر اثر سایش تایر ۱۲ درصد می‎باشد. با افزایش شیب طولی، عمق و مساحت زخم افزایش یافته است. میانگین عمق زخم در شیب هفت درصد، یک میلی­متر ثبت شد که این میزان در شیب ۲۰ درصد به ۳/۴ میلی‎متر افزایش یافته است. نتیجه‎گیری: با توجه به رونق تورهای آفرود در کشور که به‎عنوان یک ورزش رسمی نیز ثبت شده است، نمی‎توان از برگزاری آن جلوگیری کرد، اما می‎توان با راه­کارهای درست که مهم‎ترین آن آموزش افراد است خطرات آن را برای طبیعت کاهش داد. همچنین با سازماندهی مناسب و تعیین مسیرهای مشخص برای تردد آفرود، می‎توان از صدماتی نظیر آسیب به توده جنگلی، زادآوری و درختان سرپا و همچنین فشردگی خاک جلوگیری کرد.

کلیدواژه ها:

Damage ، Land Rover ، Nature tourism ، Wheel tracks ، Winch ، Wounds ، آسیب ، رد چرخ ، زخم ، طبیعت‎گردی ، لندروور ، وینچ