نقش گردشگری در توسعه پایدار اجتماعی مناطق کویری و بیابانی مورد پژوهی: استان کرمان

استان کرمان از جمعیت بالای جوان، وسعت قابل توجه و زمین­های حاصلخیز به­­ویژه در حوزه جنوبی، منابع زیرزمینی غنی و ارزشمند و  قابلیت­ها و جاذبه­های متنوع گردشگری برخوردار می­باشد. با این وجود، معضلات متعدد اجتماعی– فرهنگی، اقتصادی و کالبدی- فضایی و  توسعه ناپایدار (به ­­خصوص در مناطق کویری و بیابانی) به عنوان چالشی اساسی فراروی مدیران و برنامه­ریزان ملی، منطقه­ای و محلی می­باشد. این پژوهش با هدف اولویت­بندی شاخص­های موثر در شناسایی منابع و ظرفیت­های گردشگری در مناطق کویری و بیایانی از دیدگاه صاحب­نظران، و نیز سنجش سطح پایداری اجتماعی شهرستان­ها در منطقه مورد مطالعه صورت پذیرفته و با توجه به ماهیت آن، از نوع کاربردی بوده و روش به صورت اکتشافی و توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری داده­های موردنیاز از روش اسنادی یا کتابخانه­ای و نیز میدانی (تکمیل پرسشنامه توسط متخصصان) استفاده شده و تحلیل داده­ها به صورت کمی (آزمون آماری T تک­نمونه­ای، روش­های رتبه­بندی شامل: عکس­پذیری رتبه­ای و روش مبتنی بر توان رتبه­ای و روش جمع رتبه­ای،AHP، و تاپسیس) و کیفی (استدلال عقلانی) بوده و جهت ترسیم نقشه از Gis بهره گرفته شده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهدکه، براساس نظرات متخصصان (مبتنی بر روش­های رتبه­بندی)، شاخص­های موثر در شناسایی منابع و ظرفیت­های گردشگری در مناطق کویری و بیابانی به ترتیب طبیعت­گردی، فرهنگی– تاریخی، شهری و مبتنی بر رویدادها رتبه­های اول تا چهارم را داشته­اند و سایر شاخص­ها در رتبه­های بعدی قرار گرفته­اند. از نظر شاخص جمعیت­شناسی، تنها ۷ شهرستان­ کرمان، رفسنجان، بافت، بم، جیرفت، سیرجان و زرند مهاجرپذیر بوده و ۱۶ شهرستان­ دیگر مهاجرفرست بوده­اند. نتایج حاصله از این بررسی نشان می­دهد که، غالب مناطقی که با روند کاهش جمعیتی، مهاجرفرستی و سطح پایین پایداری اجتماعی مواجه بوده­اند (مانند: راور، کهنوج، رودبارجنوب، فهرج، ریگان و ...) در بخش کویری و بیابانی استان استقرار یافته­اند؛ این امر در حالی است که مناطق مزبور دارای جاذبه­ها و قابلیت­های بالای گردشگری (به­ ویژه در زمینه طبیعی) هستند؛ به نحوی­که شناسایی این گونه ظرفیت­ها و بهره­گیری از آنها می­تواند به طور کاملا مستقیمی در رفع مشکلات اجتماعی و اقتصادی این مناطق موثر بوده و زمینه­های رشد و ارتقاء وضعیت درآمدی و معیشتی و استقرار پایدار جمعیت آنها را فراهم سازد.

کلیدواژه ها:

گردشگری ، توسعه پایدار ، توسعه پایدار اجتماعی ، استان کرمان