بررسی روند تغییرات بهره وری کل عوامل تولید گوجه فرنگی در ایران با استفاده از شاخص مالم کوئیست

از دیدگاه اقتصادی گوجه­فرنگی پس از سیب زمینی دومین محصول پرارزش کشاورزی محسوب شده و از لحاظ مصرف سرانه نیز پس از آن قرار دارد که به دو صورت تازه و فرآوری شده مصرف می­گردد. میزان تولید گوجه فرنگی در جهان طی سال­های اخیر افزایش یافته است. جایگاه ایران نیز در تولید این محصول در رتبه هفتم جهان قرار دارد. با توجه به اهمیت گوجه­فرنگی و جایگاه ایران در تولید آن در این مطالعه بهره­وری کل عوامل تولید گوجه­فرنگی طی سال­های ۸۶-۱۳۷۹ در استان­های آذربایجان شرقی، بوشهر، کرمان، خوزستان و فارس که عمده ترین تولیدکنندگان گوجه­فرنگی در کشور به حساب می­آیند، محاسبه شده است. به منظور محاسبه بهره­وری کل عوامل تولید از روش ناپارامتری مالم کوئیست و داده های مربوط به مقدار تولید بر حسب تن در هکتار و نهاده های نیروی کار بر حسب نفر- روز در هکتار، مقدار آب مصرفی بر حسب هزینه آب مصرفی، بذر، سم و کود شیمیایی بر حسب کیلوگرم در هکتار و کود حیوانی بر حسب تن در هکتار استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که روند بهره­وری کل عوامل تولید گوجه­فرنگی در استان­های بوشهر و کرمان صعودی و در بقیه استان­ها سیر نزولی داشته است. علاوه بر این نتایج نشان داد که تغییرات کارایی مدیریت در تمامی استان­ها ثابت بوده است. تغییرات کارایی ناشی از مقیاس نیز در استان­های کرمان و فارس کاملا ثابت و در بقیه استان­ها نوسانات زیادی داشته است، به طوری که روند آن طی دوره مورد مطالعه در استان بوشهر صعودی و در دو استان آذربایجان شرقی و خوزستان نزولی بوده است. تغییرات تکنولوژی نیز در تمامی استان­ها نوسانات زیادی داشته است و روند آن در استان­های فارس، خوزستان و آذربایجان شرقی نزولی و در استان­های بوشهر و کرمان صعودی بوده است. جهت افزایش کارآیی فنی، گسترش برنامه های ترویجی به منظور به کارگیری مناسب­تر از نهاده­های تولید و در واقع نحوه درست مدیریت به کارگیری نهاده­ها و به کارگیری انواع تکنولوژی و اهدای تسهیلات برای خرید ماشین آلات جدید و پیشرفته جهت بهبود وضعیت تکنولوژی از جمله راهکارهایی است که جهت افزایش بهره­وری کل عوامل تولید گوجه­فرنگی توصیه می­شود.

کلیدواژه ها:

گوجه فرنگی ، بهره وری ، عوامل تولید ، شاخص مالم کوئیست