واکاوی تهدیدهای ناشی از حذف قاچاق کالا بر تغییرات زیست پذیری مناطق مرزی مورد مطالعه: حاشیه نشینان شهر مرزی زابل

امروزه یکی از مهمترین آسیب ها در جهت تضعیف و خدشه دار نمودن امنیت کشور ایران، وجود پدیده قاچاق در مناطق مرزی است. این پدیده به عنوان فعالیتی غیررسمی در زیست پذیری مناطق مرزی که به دلیل حاشیه ای بودن در نظام برنامه ریزی مرکز پیرامون در رنج و فشار هستند، جایگاه ویژه ای دارد.قطعا کاهش و حذف این فعالیت غیررسمی به صورت یکباره و بدون برنامه ریزی جهت تدارک راهکارهای جایگزین از مناطق مرزی به ویژه شهرهای مرزی که به دلیل ضعف ساختارهای اقتصادی وابستگی بسیاری به قاچاق کالا دارند، تغییرات عمده ای را در زیست پذیری ساکنان مرزنشین به همراه خواهد داشت. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف واکاوی تهدیدهای ناشی از حذف قاچاق کالا بر تغییرات زیست پذیری مناطق مرزی در نقاط حاشیه نشین شهر زابل پرداخته تا از این طرق بتواند با توجه به وضعیت موجود، راهکارهای کاربردی به منظور بهبود زیست پذیری افراد ساکن در این مناطق به دنبال حذف قاچاق کالا ارایه نماید. رویکرد غالب تحقیق، کمی و روش آن مبتنی بر پیمایش بود. جامعه آماری پژوهش حاضر بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰ مرکز آمار ایران، شامل ۱۰۵۰۰ خانوار ساکن در نقاط حاشیه- نشین شهر زابل ( ۱۴ محله) می باشد ( ۱۰۵۰۰ = N ). حجم نمونه با استفاده از جدول بارتلت و همکاران، ۱۵۷ خانوار به دست آمد. همچنین روایی صوری و محتوایی پرسشنامه با نظر متخصصان مورد تائید قرار گرفت و برای تعیین میزان پایایی بخش های مختلف از ضرایب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برابر ۸۳۹ / ۰ برآورد گردید. نتایج آزمون t زوجی در خصوص بعد اقتصادی و اجتماعی زیست پذیری مناطق حاشیه نشین، موید آن است که میانگین ها (قبل و بعد از حذف قاچاق کالا) تفاوت معنی داری در سطح یک صدم و در بعد محیطی در سطح پنج صدم دارند و زیست پذیری ساکنان در این سه بعد، در دوره قبل و بعد از حذف قاچاق کالا کاهش یافته است. همچنین بر اساس بخش دیگری از یافته های تحقیق، اختلاف معنی داری در خصوص بعد کالبدی ساکنان در قبل و بعد از حذف قاچاق کالا مشاهده نگردید. نتایج حاصله از رگرسیون چند متغیره همزمان نشان داد که ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیطی به ترتیب به عنوان مهمترین عوامل تاثیرگذار، در مجموع توانایی تبیین ۶ / ۷۳ درصد از تغییرات تهدیدات حذف قاچاق کالا در این مناطق را بر عهده داشته اند. بیشترین تغییرات از حذف قاچاق کالا با مقدار بتای به دست آمده ۴۵۸ / ۰ مربوط به بعد اقتصادی در این مناطق می باشد. در پایان، بر اساس نتایج به دست آمده، پیشنهادهایی ارایه گردید.

کلیدواژه ها:

زیست پذیری ، قاچاق کالا ، مرز ، حاشیه نشینی ، شهر زابل