بررسی عوامل موثر در مواجهه کشاورزان و خانواده های آنها با عقرب ها و عقرب زدگی در جنوب کرمان

مقدمه:عقرب زدگی در ایران با موارد متوسط سالانه ۵۰ هزار و حدود۲۰ مورد مرگ ناشی از آن، بیشترین اهمیت را در میان گزش های زهرآگین دارا می باشد. در این میان بیش از ۸۰ درصد موارد عقرب زدگی مربوط به نواحی جنوب ایران است. هدف از این مطالعه بررسی عوامل موثر در مواجهه کشاورزان و خانواده های آنها با عقرب ها و عقرب زدگی در مناطق جنوب کرمان می باشد. مواد وروش ها:این مطالعه به صورت مقطعی و در بازه زمانی ۶ ماه و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته، فاکتورهای محیطی و انسانی دخیل در زمینه عقرب زدگی در بین کشاوزان شهرستان های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی جیرفت بررسی شد. روایی و پایایی پرسشنامه ی محقق ساخته بالاتر از ۷۸/۰ درصد بدست آمد. انتخاب جامع هدف به صورت چند مرحله ای (Multi stage sampling) با انتخاب تصادفی روستا ها و نهایتا خانوارها، انتخاب شدند. در مرحله بعد با مراجعه حضوری به روستاها و منازل کشاورزان، پرسشنامه ها تکمیل گردید. در نهایت داده ها پس از وارد کردن به نرم افزار SPSS نسخه ۲۱ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها:نتایج مطالعه نشان داد که ۲۴۳ خانوار با فراوانی ۱/۷۲% ، دارای کودک زیر پنج سال بودند. شغل اغلب خانوارها(۸۴درصد) ، کشاورزی و دامداری بود. نتایج مطالعه اخیر نشان دهنده شناخت بالای کشاورزان نسبت به مکان های زیست و پناهگاه های عقرب(۹/۹۱%) می باشد. اولویت کشاورزان و خانواده های آنها در مواجهه با عقرب زدگی به ترتیب شامل: ارجاع به بیمارستان، کمپرس سرد، دورشدن از محل حادثه، پوشاندن محل عقرب زدگی، شست وشو و فشار محل عقرب زدگی بود. مصاحبه شوندگان برای دورکردن عقرب ها عمدتا سمپاشی، جلوگیری از تجمع نخاله و استفاده از مواد نفتی را انجام می دادند. همچنین ۳۱% کشاورزان به درمان های سنتی مانند استفاده از سوخته و شیره تریاک و برگ یا شیره گیاه استبرق برای عقرب زدگی اعتقاد داشتند. اکثر خانواده های کشاورزان با فراوانی ۵/۷۳% در منزل با عقرب مواجه شده بودند. همچنین ۷/۳۶% خانوارها عقرب-زدگی را تجربه کرده بودند. در بین موارد عقرب زدگی، (۶۴%) در محیط داخلی منزل رخ داده بود. اکثر خانه ها (۸/۷۴%) فاقد حصار حیاط بودند و مهندسی خانه ها از نظر ورود عقرب ها به محیط داخلی غیرایمن بود. در جواب به این سوال که آیا تاکنون به شما آموزش داده شده که در مواجهه با عقرب زدگی و پیشگیری از عقرب زدگی در خانه یا زمین های کشاورزی چه اقدامی باید انجام دهید، در اغلب موارد (۲/۷۰%) پاسخ منفی بود.نتیجه گیری: این مطالعه برای اولین بار در یکی از کانون های اندمیک عقرب زدگی در ایران به بررسی این معضل پرداخته است. بر اساس نتایج بدست آمده، شناخت پایین کشاورزان در مواجهه با عقرب ها و عقرب زدگی، عدم رعایت اصول مهندسی و ضوابط پیشگیرانه ساختمانی در منازل مسکونی و عدم التزام به اقدامات پیشگیری کننده توسط خانواده های کشاورزان از مهمترین مشکلات این منطقه عقرب خیز به شمار می رود که اهمیت ارائه اقدامات و آموزش های اصولی بیشتری را می طلبد. پیشنهاد می گردد ضمن مذاکره و ارائه اهمیت موضوع و مشاوره به مسئولین منطقه و ارائه پیشنهادات جهت انجام اقدامات راهبردی در این زمینه، با طراحی برنامه آموزشی جامعه محور در قالب یک برنامه عملیاتی، موارد عقرب زدگی و عوارض ناشی از آن را تا حد امکان کاهش داد. در این راستا، طراحی و توزیع جامع پمفلت هایی با اطلاعات مختصر از تصاویر عقرب ها و مطالب کاربردی، توزیع کلکسیون هایی از عقرب های خطرناک، تهیه جزوه آموزشی کاربردی با تاکید بر شناخت عقرب های خطرناک منطقه و راههای پیشگیری و کنترل عقرب زدگی و توزیع آن بین پرسنل بهداشتی-درمانی و بررسی های مستمر و پیگیر در تشویق مردم به بهسازی محیط می تواند راهگشا باشد.

کلیدواژه ها:

جنوب کرمان ، عقرب زدگی ، کشاورزان