جایگاه رساله ابدال الادویه رازی در سنت داروشناسی و داروسازی دوره اسلامی

سابقه توجه پزشکان و داروشناسان به ابدال (جایگزینی) داروهای ساده با داروهای دیگر دست کم به سده یکم میلادی و اشارات پراکنده دیوسکوریدس در ماتریا مدیکا (در متون دوره اسلامی: هیولی الطب یا الحشائش) بازمی گردد. اما کهن ترین سیاهه ای که از داروهای قابل جایگزینی با یکدیگر به دست آمده، فصل بیست و پنجم از مقاله هفتم کناش پاولوس آیگینایی (بولس اجانیطی) است که در میانه سده هفتم میلادی و بر اساس دیدگاه های جالینوس (۱۲۹- ح۲۱۶م) پدید آمده است. گویا پزشکان دوره اسلامی توجه بیشتری به موضوع ابدال ادویه داشته اند و تک نگاری هایی نیز در این باره نوشتند. در این مقاله نشان داده می شود که از میان این آثار، روایتی عربی از متنی منسوب به داروشناسی به نام بدیغورس و رساله ابدال رازی تاثیری چشمگیر بر تقریبا همه آثار داروشناسی دوره اسلامی، تا سده ۱۲ق، داشته اند و البته رساله رازی به نوبه خود سخت تحت تاثیر رساله بدیغورس بوده است.

کلیدواژه ها:

ابدال الادویه ، الاعتماد فی الادویه المفرده ، ابن بیطار ، ابن جزار ، ابن سمجون ، ابن ماسویه ، ابوریحان بیرونی ، بدل ، بدیغورس ، جامع الادویه المفرده ، الجامع لمفردات ، جایگزینی داروهای ساده ، رازی ، الصیدنه