بررسی برساختگی در نام روزها و ماه های گاه شماری جلالی

گاه شماری جلالی یا ملکشاهی یکی از مهم ترین و دقیق ترین گاه شماری های ایرانی است که در زمان ملکشاه سلجوقی توسط گروهی از دانشمندان بزرگ ایرانی پدید آمد. این گاه شماری به دنبال اصلاح گاه شماری یزدگردی تدوین شد و از ساختار آن نیز بی بهره نماند. در باره نام گذاری نام روزها و ماه های این گاه شماری، میان گزارشگران و پژوهشگران آن، دیدگاه های گوناگونی وجود دارد که برپایه آن برخی گمان می کنند این گاه شماری نام هایی ویژه خود در نامیدن ماه ها و روزها داشته است. نام هایی برای روزها، مانند: «جشن ساز، بزم نه، سرفراز، کشن نشین، نوش خوار، غم زدای، رخ فروز، مال بخش، زرفشان، نام جوی، و...» و یا نام ماه های آن: «ماه نو، نوبهار، گرمافزای، روز افزون، جهان تاب، جهان آرای، مهرگان، خزان، سرمافزای، شب افزون، آتش افروز، سال افزون». همچنین پنج روز پایانی سال به این نام ها بوده «آفرین، فرخ، فیروز، رامشت، درود». بررسی دست نبشته های معتبر نشان می دهد که گزارش های موجود در باره این گاه شماری در سده های نخستین تاسیس با آن چه در دوران پسین گزارش شده است، دگرگونی های قابل توجهی دارد، در این میان یکی از معتبرترین منابع، کتاب معرفت التقویم نام بردار به سی فصل خواجه نصیرالدین توسی است. گزارش هایی که در این کتاب آمده است در گذر زمان به سبب اعتبار آن مورد دستبرد و برساختگی قرار گرفته است. برساختگی های پیرامون نام روز ها و ماه های جلالی اندک اندک و به مرور زمان در فرهنگ ها و کتب دیگر راه یافته و سبب شده است که امروزه چنین پنداشته شود که این گاه شماری نیز مانند گاه شماری یزدگردی نام هایی ویژه خود داشته است. در این پژوهش، بر آن هستیم با بررسی اسنادی دست نبشته ها، و تحلیلی تاریخی-ادبی از نوع کتابخانه ای، در باره این نام گذاری ها بحث و بررسی کنیم. نتایج به دست آمده نشان می دهد نام هایی که برای روز و ماه در گاه شماری جلالی گزارش شده است، نام هایی برساخته است که در گذر زمان به این گاه شماری نسبت داده شده است و در برخی متون معتبر نیز راه یافته است.

کلیدواژه ها:

برساخته ، تاریخ جلالی ، خواجه نصیر الدین توسی ، سنجر کمالی ، سی فصل ، گاه شماری جلالی