تکرارپذیری حوادث عالم بر مبنای ادوار و اکوار و کاربردهای آن در فلسفه اسلامی

دور و کور ستارگان و سیارات به عنوان اصل موضوعی در طبیعیات قدیم در نظر گرفته شده است که بر اساس آن، اجرام سماوی پس از مدت زمانی طولانی مجددا به وضعیت نخستین خود نسبت به یکدیگر باز می گردند. از آنجا که بر اساس دیدگاه طبیعیات قدیم عالم افلاک بر شکل گیری وقایع عالم تحت القمر تاثیرگذار است، با از سرگیری مجدد اوضاع فلکی نسبت به یکدیگر، وقایعی مشابه وقایع گذشته در عالم تحت القمر روی خواهد داد. این مدت زمان را ایام عالم نامیده اند که بیشتر در آثار ابومعشر بلخی و ابوریحان بیرونی در باره آن سخن گفته شده است. در این مقاله با تشریح تاریخی این دیدگاه، انواع ادوار و اکوار و رابطه آن با علم احکام نجوم بیان شده است. در فلسفه اسلامی نظریه تکرارپذیری حوادث عالم بر اساس دور و کور، بیشتر در رسائل اخوان الصفا و آثار سهروردی و شارحان وی همچون شهرزوری آمده است و برای آن کاربردهای الهیاتی مطرح کرده اند که عبارتند از: شاهدی بر دوام فیض الهی؛ تبیینی بر ازلی و ابدی بودن عالم و ابدی نبودن موجودات عالم ماده؛ تبیینی برای معاد و تناسخ؛ تبیینی برای نحوه دست یابی به علم غیب؛ پیش فرضی در تفسیر برخی از آیات و روایات، چنان که رتق و فتق را به این بحث تطبیق داده اند. در این مقاله با نقد و بررسی تکرارپذیر بودن حوادث عالم بر اساس ادوار کیهانی، نشان داده شده است که کاربردهای فلسفی آنها نیز صحیح نیستند.

کلیدواژه ها:

ایام عالم ، ادوار کیهانی ، تکرار حوادث عالم ، دور و کور ، رتق و فتق ، سهروردی