اهداف آموزشی مناظره "رز و میش" در مکتب خانه ها و تحلیل قیاسی آن با "درخت آسوریک" از منظر دیالوگیسم باختین

میخایل باختین نظریه پرداز، فیلسوف و ناقد اجتماع گرای روسی قرن۲۰ و خالق نظریه گفتگو، می گوید چند صدایی یا پولیفونی (توزیع صداها در یک متن) که در آن صداها به شیوه مساوی بازتابانده می شوند، عامل گفتگومندی یا دیالوگیسم می گردد. نظریه ادبی باختین واکنشی مخالف زبانشناسی سوسوری و تلاش های فرمالیست های روس برای پالایش ادبیات و استخراج اجزای آن بود. نظریه نثرگرای او را با توسع، در آثار منظوم هم اعمال کرده اند. وی مناظره را در تقابل با تک گویی دانسته، برایش انواعی قائل می شود: ۱.درونی و بیرونی ۲.مستقیم و غیرمستقیم ۳.اسکاز (تکنیک روایی برای روایت شفاهی) ۴.جدل پنهانی. نگارندگان ضمن بررسی ویژگی های دو اثر کهن "درخت آسوریک" و "رز و میش" (بازروایی افسانه کهن درخت آسوریک به زبان فارسی دری) تفاوت و تشابهات آن ها را مقایسه، دو اثر را از دیدگاه باختین واکاوی نموده اند. هدف از گنجاندن مناظره"رز و میش" در مواد درسی- آموزشی مکتب خانه (منطقه جانکی سردسیر) را بررسی کرده اند. در درخت آسوریک برخلاف "رز و میش" بز پیروز مناظره است. برخی این مفاخره را تعارض دو جامعه دینی (بز نماینده جامعه زرتشتی و نخل نماینده دین کفرآمیز آشوری-بابلی) و برخی این معارضه را تضاد میان زندگی دامداری (بز یا میش) و کشاورزی (رز یا نخل) دانسته اند. نتایج تحقیق که به شیوه توصیفی– تحلیلی و بر پایه روش اسنادی است، نشانگر گفتگوی مفاخره ای و تلاش قهرمانان (بز و نخل، رز و میش) برای اثبات برتری خود است؛ ضمن طرح این برتری، بخشی از مفاهیم تلویحی و اشارات اخلاقی اجتماعی زمان خلق آثار، آشکار می گردد. کاربرد اثر زر و میش در مکتب خانه ضمن تآکیدات اخلاقی، اثبات گر استمرار بخشی از فولکلور قبل اسلام ایرانیان، در دوره اسلامی است.

کلیدواژه ها:

ادبیات مکتب خانه ای ، رز و میش ، درخت آسوریک ، چندصدایی ، باختین