طبری و تفاسیر شیعه: برخی روابط تفسیری شیعه و سنی در دوران کهن با تاکید خاص بر التبیان شیخ طوسی

تفسیر طبری از جمله تفاسیر مهم جهان اسلام است. طبری در این اثر از روایات تفسیری شیعه بسیار اندک بهره می جوید؛ همچنان که نخستین مفسران شیعه هم عصر وی نیز چون عیاشی، قمی و فرات کوفی توجهی به نقل روایات غیر شیعی ندارند. بااینحال، به نظر می رسد که این تفسیر علاوه بر اثرگذاری مستقیم بر دیگر تفاسیر عامه مسلمانان، از اواخر سده ۴ق با تفاسیر شیعی نیز پیوندهایی یافته است؛ این گونه که یک سده پس از طبری، مفسران شیعه در بغداد اندک اندک به تفسیر وی توجه کرده اند و با نگارش تفسیر التبیان شیخ طوسی (د ۴۶۰ق)، میزان توجه و نقل اقوال تفسیری اهل سنت با تکیه بر تفسیر طبری به اوج خود رسیده است. در مطالعه پیش رو بنا ست همین روند را بازشناسیم. بدین منظور، کوشش خواهد شد که نخست منابع، مضامین و روایات شیعی را در تفسیر طبری بررسی کنیم و آن گاه در ادامه، به تاثیر مستقیم یا غیر مستقیم طبری در ورود مضامین و روایات اهل سنت (یعنی اقوال صحابه و تابعین) به تفاسیر شیعه با نگارش تفسیر التبیان به دست شیخ طوسی در میانه سده ۵ق بپردازیم.

کلیدواژه ها:

تاریخ تفسیر شیعه ، وزیر مغربی ، شیخ طوسی ، تفسیر طبری ، التبیان فی تفسیر القرآن ، جامع البیان