تجلی مضامین عاشورایی در منسوجات ابریشمی اواخر دوره صفوی

در موزه های هنر اسلامی، گروهی از منسوجات ابریشمی کتیبه دار دوره صفوی یافت می شود که به طور عموم دربردارنده نام امام حسین(ع) هستند. این آثار، تاکنون به صورت گروهی بررسی نشده اند و باوجود ابعاد بسیار متفاوت و کاربردهای گوناگونی که برای آنها می توان تصور کرد، کم وبیش، تمام آنها قبرپوش معرفی شده اند. در این مقاله، هجده قطعه بررسی می شوند که ده نمونه از آنها تاریخ دار هستند و در میان سال های ۹۵۲ تا ۱۱۵۳ق بافته شده اند. این پژوهش یا تمرکز بر نمونه های سده دوازدهم، در پی پرسش هایی مانند شناسایی تغییرات محتوایی کتیبه ها در گذر زمان و ارتباط آن با تاریخ دوره صفوی، و نیز تعیین کاربرد و محل بافت این آثار است.بررسی ها نشان داده که بافت این پارچه ها با توسعه عزاداری های محرم، ساخت حسینیه ها و ایجاد موقوفات برای آیین های محرم در دوره سلطان حسین (۱۱۰۵-۱۱۳۵ق) مقارن است. تا قبل از حدود سال ۱۱۲۰ق دلالت های شیعی در منسوجات، به طور معمول در قالب صلوات کبیره و تاکید بر علی(ع) است، اما پس از آن نام حسین(ع) در آنها مرکزیت یافته است. با توجه به اسناد مکتوب، تصاویر نگارگری و نیز محتوای کتیبه ها، کاربرد بیشتر آنها علم، به ویژه علم عزا بوده است. بر اساس تحلیل متون کتیبه ها، می توان گفت که این پارچه ها به طور عموم از هنرمندان کاشانی است و به طبع باید محل بافت بیشتر آنها کاشان باشد.

کلیدواژه ها:

امام حسین(ع) ، پارچه ابریشمی ، حسین صفوی ، حسینیه ، شاه سلطان ، هنر شیعی