شعارهای عاشورایی از منظر دانش های حدیثی؛ گونه ها و خاستگاه ها

به پیام­های نمادین و برگرفته از بیانات امام­حسین (ع) یا فرهنگ غنی مستفاد از قیام حسینی، «شعارهای عاشورایی» اطلاق می­شود. این شعارها در آثار تاریخی، مقاتل و سیره امامان(ع) ملاحظه می­شود؛ اما تاکنون خاستگاه­ها و گونه­های آن با ابزار علمی مورد مداقه قرار نگرفته است. به جهت درهم­­آمیختگی شعارهای مستند و غیرقابل استناد در نقل­های مربوط به واقعه عاشورا، شناخت گونه­های این شعارها و سنجش آن­ها به منظور بهره­وری بیشتر فردی و اجتماعی، ضروری­است؛ چه، با مطالعه در زمینه پیدایش و تطور شعارهای عاشورایی درمی یابیم که پاره­ای از این شعارها دارای منشا سیاسی، عرفانی یا اخلاقی­است. «شعارهای عاشورایی» در میان منابع دینی، بیشترین تقارب را با حدیث و بیشترین قابلیت سنجش را با معیارهای ثابت شده در علوم حدیث دارا هستند؛ لذا با کاربست اصول این علوم، می­توان به صحت و میزان اصالت آن­ها دست­یافت. این شعارها با اعمال آموزه­های دانش­های حدیثی بدین­گونه­ قابل طبقه­بندی­اند: ۱. شعارهایی که در آن، نقل، صحیحا به لفظ و معنا صورت گرفته و انتساب آن­ها به امام­حسین(ع) به مثابه خبر صحیح است؛ ۲. شعارهایی که در آن، به دلیل وجود متابعات و شواهد، نقل به معنا رخ داده ­است، ولی ماهیت روایی دارد؛ ۳. شعارهایی که نقل به معنا نشده­است، ولی مضمون آن­ها با روایات صحیح الصدور تایید ­می­شود؛  ۴. شعارهایی که ساختگی­است و به واسطه اطلاق یا عمومیت الفاظ و برخی برداشت­های غلط از آن نمی­توان پذیرفت که از ناحیه معصوم(ع) صادر شده باشد.

کلیدواژه ها:

امام حسین (ع) ، شعار ، عاشورا ، فقه الحدیث ، کربلا ، نقدالحدیث