بررسی ساختار تجدید حیات طبیعی جنگل های ارسباران در حوضه مطالعاتی ستن چای

جنگل های ارسباران یا قره داغ که دراستان آذربایجان شرقی و در شمال اهر قرار گرفته اند، به دلیل شرایط اکولوژیک، فون و فلور خاص خود از اهمیت ویژه ای برخودار هستند. این جنگل ها جزو جنگل های تجاری نیستند و از جوامع مختلف بلوط- ممرز با درختان غالب اوری و ممرز تشکیل شده اند که گونه های همران آن گردو، گیلاس، ملج و افرا می باشند. زیرآشکوب توده های جنگلی بیشتر از زغال اخته، بداغ، گوجه وحشی و هفت کول بوده و در مناطقی که تعرضات انسان و دام باعث دگرگونی سیمای این جنگل ها شده، گونه های سیاه تلو، نسترن، ولیک و تمشک جای سایر گونه ها را گرفته اند. مطالعات انجام شده در جهت بررسی تجدید حیات طبیعی این جنگل ها و شناخت ساختار آن بوده که در جنگل تحقیقاتی ستن چای یکی از زیرحوضه های واحد آبخیز کلیبرچای انجام گرفته است. بدین منظور، با انجام آماربرداری مقدماتی و برداشت ۳۶ قطعه نمونه دایره ای یک آری مقدماتی و محاسبه انحراف از معیار، تعداد ۱۳۹ قطعه نمونه اصلی مشخص شد. آماربرداری به روش تصادفی سیستماتیک با نقطه شروع تصادفی بود. در آماربرداری اصلی در مرکز هر قطعه نمونه، دو قطعه نمونه یکی اصلی به شکل دایره به مساحت یک آر و دیگری فرعی به شکل مربع به مساحت ۴ متر مربع به صورت Nested برداشت شدند. در قطعات نمونه اصلی، کلیه گونه ها با قطر برابر سینه صفر تا ۷.۵ سانتی متر همراه عوامل رویشگاهی و نیز نمای عمومی منطقه به صورت شماتیک و اثرات تخریبی برداشت گردیدند. در ریزقطعه نمونه ها منشا درختان (دانه زاد و شاخه زاد) با قطر کمتر از ۷.۵ سانتی متر مشخص شدند که در صورت شاخه زاد بودن تعداد جست ها شمارش شده و ارتفاع متوسط جست گروه ها مشخص شدند. بر اساس بررسی حاضر، ساختار غالب توده های جوان (تجدید حیات) درجنگل های ارسباران دانه وشاخه زاد با فراوانی شاخه زادها است. چندین تیپ عمده در منطقه تشخیص داده شده اند که از مهم ترین آنها می توان تیپ های بلوط، ممرز و بلوط- ممرز را برشمرد. بیشترین تجدید حیات درمنطقه در دامنه های شمال غربی و شمالی در شرایط برخوردار از تاج پوشش های بسته و نیمه بسته به دلیل شرایط مناسب رطوبتی، حرارتی و نوری انجام گرفته اند. از تعداد کل تجدید حیات، ممرز ۳۱/۷%، بلوط ۲۹/۳%، افرا ۸/۲%، گیلاس ۱/۴% و سایر گونه ها مانند زغال اخته، بداغ، اردوج، چتنه و غیره ۲۹/۴۰% را به خود اختصاص داده اند. ۲۸/۷% زادآوری انجام شده در منطقه دارای منشا بذری است. به طور متوسط از هر کنده ۶ جست تولید می شود که ارتفاع متوسط آن ها به ۳/۷ متر می رسد. ممرز و بلوط بیشترین قدرت جست دهی را در میان گونه های موجود دارند. ارتفاع متوسط جست گروه ها در افرا، ممرز، ون و بلوط زیاد است، در حالی که ارتفاع متوسط آن ها درگیلاس به یک متر هم نمی رسد.

کلیدواژه ها:

Structure ، regeneration ، Arasbaran ، high and coppice system ، Forest type