نیاز رویشگاهی و نحوه زیست گونه افرا (پلت) ".Acer velutinum Boiss" در جنگل خیرودکنار نوشهر

در این بررسی ۱۸ قطعه نمونه که در آن ها درختان پلت به صورت گروهی و حداقل بیش از ۳ اصله در کنار یکدیگر قرار گرفته بودند، در جنگل خیرودکنار نوشهر انتخاب و خصوصیات کمی و کیفی درختان اندازه گیری شدند. در ۱۲ قطعه نمونه مورد بررسی، پروفیل خاک حفر و پس از تشریح صحرایی و نمونه برداری، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن ها نیز مطالعه شدند. در این بررسی در مجموع ۲۴۸ اصله درخت پلت مورد اندازه گیری قرار گرفتند. خلاصه نتایج به شرح زیر است: پلت گونه ای نورپسند است که به صورت انفرادی و گاهی گروهی در جنگل ظاهر می گردد. به نحو عمده در آشکوب بالا و در طبقات درختی سرور، چیره و چیره نما قرار گرفته، تنه های بلند و بدون شاخه دارد و چوبی با ارزش صنعتی تولید می نماید. استقرار پلت در جنگل های مورد مطالعه در تمام سطح جنگل صورت نگرفته، بلکه در چهار رویشگاه: دره، دامنه، یال و پدیده های کارستیک در شرایطی که نور، رطوبت و زهکشی خاک مناسب باشد، ظاهر می شود. حد گسترش فوقانی آن در جنگل های خیرودکنار تا حدود ۱۸۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا بوده و به طور کلی در جهت های شمالی تا غربی از کیفیت خوبی برخوردار است. پلت در جامعه بلوط – ممرزستان به علت بهره برداری بلوط و ایجاد فضای نوری مناسب به راحتی داخل شده، ولی به علت سختی و فشردگی خاک که در اثر برداشت بلوط تشدید گشته است، رشد آن محدود شده و به حالت مطلوب نمی رسد و درواقع جامعه بلوط – ممرزستان منطقه آرمانی این گونه نیست. در جامعه راشستان به علت خنکی هوا، شیب زمین و زهکشی مناسب خاک، به عنوان یار و همراه راش پراکنش داشته و در نقاطی که نور مناسب بوده و خاک واجد اسکلت و هوادیدگی و زهکشی خوبی باشد، به بهترین میزان رویش خود می رسد. ریشه دوانی این گونه تقریبا عمیق بوده و در اکثر موارد از عمق ۴۰ تا ۶۵ سانتی متری خاک تغذیه می نماید، ولی ریشه های نازک تر تا اعماق بیشتر خاک و حتی حدود سنگ بستر نفوذ می کنند. از نظر خاک، دره ها بهترین رویشگاه این گونه بوده و از نظر تغذیه­ آبی در این نقاط کمبودی ندارند. البته دامنه ­ها نیز موقعیت خوبی برای رشد پلت داشته­ اند، در حالی که یال­ ها به علت خشکی بیشتر، رویشگاه ­های چندان مناسبی برای این گونه نیستند. مسن ترین درختان پلت در اطراف پدیده­ های کارستیک و جوان ترین آن­ها در دامنه­ ها دیده شدند. با این وجود، درختان مستقر در دره ها و دامنه ها از رویش قطری و ارتفاع بهتری برخوردار بودند و نسبت تولید تنه­ های بدون شاخه در این نقاط بیشتر بوده است. در یال ها به دلیل تآمین نور کافی، میزان رویش قطری مناسب بوده، ولی رویش ارتفاعی کمتر از سایر نقاط است و تنه درختان پلت دارای شاخه بیشتری بوده ­اند.  بذردهی و تجدید حیات پلت همه ساله و به مقدار فراوان صورت می­گیرد و نهال­های پلت در میان گونه ­های جنگلی بیشترین سهم را دارا ، ولی به علت کمبود نور در سطح جنگل به ویژه راشستان ­ها ، تعداد زیادی از نو نهال­های آن از بین رفته و تنه آن عده که باقی می­ماندند در صورت وجود شرایط نوری و ­رویشگاهی مناسب می توانند به زندگی خود ادامه دهند . به علت سریع الرشد بودن آن نسبت به راش در مراحل اولیه ی زندگی ، رویش بهتری نسبت به راش داشته و از قطر و ارتفاع بیشتری برخوردارند . بنابراین جهت جنگلکاری در سطح جنگل به ویژه رویشگاههای مرطوب و با زهکشی خوب در جامعه ی راشستان ، پلت گونه­ ای مناسب و قابل توصیه می­ باشد.

کلیدواژه ها:

Acer velutinum ، site demand ، life style ، phenology ، northern forests