مرور صوری و محتوایی مطالعات زیارت و گردشگری مذهبی در ایران (۱۳۸۲-۱۴۰۰)

به رغم قدمت سنت زیارت در جامعه ایرانی و شیعی، در دو دهه اخیر با رونق گردشگری، زیارت و سفرهای مذهبی افزایش چشمگیری یافت. همزمان پژوهش های پرشماری نیز درباره ابعاد مختلف سفرهای زیارتی انجام شد. این مطالعات هم از زاویه مدیریتی به مقاصد زیارتی پرداخته اند و هم تجربه زیارت را بررسی کرده اند. اگرچه در دنیای پژوهش های منتشرشده انگلیسی زبان، چندین پژوهش مروری انجام شده است، اما در فضای پژوهشی ایرانی فارسی زبان، با وجود انباشت یافته ها، چنین مقالاتی به چشم نمی خورد و مرور و جمع بندی پژوهش های انجام شده در زمینه زیارت و گردشگری مذهبی در ایران صورت نگرفته است. از این رو پژوهش حاضر در صدد است ویژگی های صوری و محتوایی مقالات علمی-پژوهشی فارسی زبان را در زمینه زیارت و گردشگری مذهبی بررسی، و شکاف های تحقیقاتی را شناسایی کند. به این منظور مقالات منتشرشده در نشریات فارسی زبان مصوب علمی-پژوهشی وزارت علوم در بازه ۱۳۸۲-۱۴۰۰ به روش مرور نظام مند و با تکنیک تحلیل مضمون بررسی شد. سپس مشخصات مقالات از لحاظ: توزیع زمانی، فراوانی، پراکنش جغرافیایی، مشخصات نویسندگان از لحاظ: جنسیت، فراوانی و حوزه مطالعاتی، و مشخصات روش شناختی مقالات از لحاظ: روش تحقیق، منبع داده ها، ابزار گردآوری داده ها، واحد مشاهده، شیوه نمونه گیری، آزمونهای آماری احصا و توصیف شد. سپس محتوای مقالات بر حسب ارتباط با نظام های جامعوی پارسونزی طبقه بندی شدند و ابعاد بررسی ها، حوزه های پرکار و کم کار و شکاف های پژوهشی در مطالعات زیارت و گردشگری مذهبی در ایران شناسایی و معرفی شد تا ایده ها و مسیرهایی برای تحقیقات جدید و توسعه دانش در این حوزه فراهم آید.

کلیدواژه ها:

زیارت ، گردشگری مذهبی ، زائر ، مرور نظام مند ، شکاف پژوهشی