زندیقگری و زندیق ستیزی در عصر عباسی بر اساس نظریه فبور

الحادگری در عصر عباسی مفهومی متفاوت و گسترده تر از دوره های پیشین داشت. در این دوره ملحد به مفهوم خدا ناباور یا انکارکننده ی نبوت نبود. بلکه ملحدان از دیدگاه خلفا و کارگزاران آنها کسانی بودند که نگرش ها و باورهای سیاسی و مذهبی شان در تعارض با دین اسلام بود و خلفا برای پاسداشت شریعت و حفظ وحدت امت اسلامی سرکوب آنها را واجب و جایز می دانستند. این ملحدان که اغلب آنها را زندیق می خواندند از گروه های مختلف اجتماعی با نگرش های متفاوت بودند. جریان های فکری الحادی در قالب جنبش های سیاسی و اجتماعی نمود می یافت و مبارزه با آنها مهمترین دغدغه ی خلفا بود. در حالی که بسیاری از آنها ماهیت مذهبی نداشتند بلکه جنبه ی فرهنگی و اقتصادی داشتند. هدف از این پژوهش، تحلیل رویکردهای خلفا و اندیشمندان عصر عباسی در مبارزه با زندیقگری و ارتباط آنها با فضای فکری و اعتقادی حاکم بر جامعه شان است. این مقاله در پی پاسخگویی به این سوال است که چرا عباسیان همواره تلاش می کردند جنبش ها و جریان های فکری را با دو رکن دین و زندقه پیوند بزنند؟ در این نوشتار برای درک و دریافت مفهوم زندیقگری از نظریه ی لوسین فبور استفاده شده است. فبور در کتاب معروفش به تحلیل الحادگری در قرون وسطی پرداخته و آن را از دیدگاه اجتماعی و سیاسی بررسی کرده است. روش تحقیق در این مقاله علی و و شیوه گردآوری داده ها، کتابخانه ای است.

کلیدواژه ها:

زندیق ، خلافت عباسی ، غزالی ، اشعریان ، فبور ، شیعیان.