رابطه وجود و ماهیت در مکتب نومشائی حکیم رجب علی تبریزی

رجب­ علی تبریزی سومین حکیم نظام ­ساز پس از میرداماد و ملاصدرا در مکتب فلسفی اصفهان به شمار می ­آید. او با تقریری نو از برخی مبانی فکری مشائیان و بازخوانی اصطلاحات آنان، مکتبی نومشائی را بنیان نهاد، درخصوص مسائل بنیادین عصر خود همچون مسئله پرافت وخیز «رابطه وجود و ماهیت» تامل و نظریه پردازی کرد و با تکیه بر تلقی خاص از «ماهیت من حیث هی هی» و «وجود وصفی»، نافی دیدگاه های میرداماد و ملاصدرا شد. وی با اعتباری خواندن هیچ یک از زوج مفاهیم وجود و ماهیت، موافق نبود و به جعل بالذات ماهیت به عروض وجود بر آن باور داشت. ثمره چنین نگاهی ترکیب انضمامی اشیا از وجود و ماهیت است. از آنجا که ایده یادشده در معدود پژوهش ­هایی که معاصران درباره آن انجام داده اند، به درستی تبیین نشده است، در مقاله پیش روی کوشش می­ شود با تتبع درباره پیشینه دیدگاه تبریزی درخصوص فلسفه سینوی و تحلیل دقیق­تر مبادی تصوری او درباره مسئله موردنزاع، نقاط ابهام آن نظریه روشن شود و بدین منظور، به برخی پرسش ­های مقدر ازجمله ارتباط قاعده فرعیت با عروض خارجی وجود بر ماهیت و بهره­ مندی شاگردان حکیم از «اصل و فرع» به جای «اصیل و اعتباری» پاسخ داده خواهد شد. تطبیق سه معنای عام، خاص و اخص مفاهیم متمم «اصیل» و «اعتباری» با دیدگاه تبریزی درباره وجود و ماهیت، مطلب پایانی پژوهش پیش روی است.

کلیدواژه ها:

ابن سینا ، حکیم تبریزی ، ماهیت من حیث هی هی ، وجود وصفی ، جعل بالذات ماهیت ، عروض وجود بر ماهیت ، ترکب انضمامی وجود و ماهیت ، اصالت ماهیت و فرعیت وجود