بررسی آیه ابتلا ابراهیم(ع) در منابع کلامی و امامتی کهن شیعی و مسئله امامت

برای استدلال و اثبات مسئله امامت و جانشینی پیامبر(ص)، به دلایل «کلامی، تاریخی و نیز آیات قرآن کریم» استشهاد می شود. در این میان، آیه ۱۲۴ سوره بقره (که در میان شیعیان متاخر و معاصر، به آیه ابتلای ابراهیم علیه السلام یا آیه امامت، مشهور است) یکی از مهم ترین آیات پیرامون مسئله امامت قلمداد می شود. از سوی دیگر، برای پرداختن و نقد و بررسی دلالت آیه ابتلای ابراهیم در مسائل امامت، لازم است پیشاپیش، مسائلی همچون، موضع منابع کلامی و امامتی کهن شیعی نسبت به این آیه، پژوهش و دانسته گردند. در پژوهش پیش رو، با توجه به این سوالات: «۱ در کدام یک از منابع کلامی و امامتی متقدم شیعه، به آیه ابتلای حضرت ابراهیم (ع) پرداخته شده است؟ ۲ موضع این منابع نسبت به آیه ابتلای حضرت ابراهیم(ع) و مسئله امامت، چگونه است؟» به بررسی منابع کهن شیعی پرداخته شده است. در پژوهش حاضر، حدود بیست و نه اثر کلامی و امامتی تا قرن پنجم، از منابع شیعه، مورد بررسی قرار گرفت؛ و در نهایت مشخص شد که، حداقل تا اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم، خبری از استناد و استدلال به آیه ابتلای ابراهیم(ع) برای مسئله امامت با تعاریف خاص شیعی از آن، در بیشتر این منابع وجود ندارد؛ و موارد اندکی مرتبط با مسئله امامت، آن هم در برخی منابع قابل تامل، درج شده است

کلیدواژه ها:

امامت خاصه ، کلام امامیه ، آیه ۱۲۴ بقره ، تاریخ تشیع ، جانشینی پیامبر(ص)