تحلیل تطبیقی دگردیسی فرم در مساجد فاقد شبستان دوره صفوی و معاصر ایران (موردپژوهی: مسجد شیخ لطف الله و مسجد الغدیر تهران)

دگردیسی فرم در معماری در یک خط سیر تاریخی، معلول عوامل بیشماری بوده است که در برخی شرایط منجر به تغییر اصول و شاخص ها شده است. هدف از تحقیق حاضر بررسی عوامل و ابعاد دگردیسی های رخ داده در مساجد فاقد شبستان دوره صفوی و معاصر ایران از طریق تحلیل قیاسی فرم مسجد شیخ لطف الله اصفهان و مسجد الغدیر تهران است. فرضیه های مطرح در نیل به این هدف این است که مسجد الغدیر تهران و مسجد شیخ لطف الله اصفهان به لحاظ ساختار فرمی به یکدیگر شبیه هستند و دگردیسی فرمی رخ داده در قالب برخی شاخص های کالبدی و فضایی می باشد. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل استدلال منطقی و قیاسی به بررسی عوامل دگردیسی که در لایه های آشکار و پنهان در شکل گیری این دو اثر نقش داشته اند، پرداخته است. نتایج پژوهش حاکی از این است که اصول دگردیسی در فرم مسجد شیخ لطف الله به واسطه شاخص هندسه فضایی از طریق چرخش و تغییر جهت و حرکت انتقالی توسط عناصر سازه ای و کالبدی، دیوارهای خارجی و اتصال دهنده فضاهای داخلی به وقوع پیوسته است، این در حالی است که در مسجد الغدیر تهران که در دوره معاصر بنا شده است، اصول دگردیسی نه تنها با چرخش فرمی بلکه با نادیده گرفتن و حذف عناصر و المان های شاخص مسجد از جمله گنبد و مناره صورت گرفته است. ضمن آنکه فرم مستطیل شکل فضای زیر گنبد و فرم هرمی گنبد نیز از دیگر عوامل دگردیسی است.

کلیدواژه ها:

تحلیل تطبیقی ، دگردیسی ، فرم ، مسجد شیخ لطف الله ، مسجد الغدیر تهران.