مطالعه دینامیک سامانه های چرخندی روی ایران از دیدگاه تاوایی پتانسیلی: مطالعه موردی برای آذر ماه ۱۳۸۲

پارامترهای دینامیکی و فیزیکی متعددی در مطالعه سامانه های جوی به کار برده می شود. یکی از این پارامترهای دینامیکی، تاوایی پتانسیلی است که در غیاب اصطکاک و فرایندهای دررو، پایستار است. با توجه به پایستاری این کمیت، می توان از آن درحکم یک ردیاب دینامیکی در تشکیل و تحول سامانه های سطح زمین استفاده کرد. در این مقاله، سامانه های جوی واقع در کشور ایران در آذر ماه ۱۳۸۲ از دیدگاه تاوایی پتانسیلی بررسی خواهند شد. برای این کار، ابتدا با استفاده از داده های اداره ملی اقیانوسی و جوی (NOAA)، تاوایی پتانسیلی ارتل در بیست تراز مختلف هم فشاری محاسبه شده است. سپس با محاسبه دمای پتانسیلی روی همه سطوح هم فشاری، تاوایی پتانسیلی برای نمونه هایی از سطوح هم دمای پتانسیلی به منظور بررسی نقش هریک از عوامل سطح زمین، سطوح میانی و زبرین در مراحل مختلف چرخندزایی، درون یابی شده است. با تحلیل توزیع افقی و قائم تاوایی پتانسیلی، می توان ساختار افقی و قائم سامانه های چرخندی و تحول آن ها را از دیدگاه دینامیکی مطالعه کرد. ویژگی های مهم نتایج پژوهش صورت گرفته این است که مرحله تکوین چرخند سطحی فقط با حضور بی هنجاری تاوایی پتانسیلی سطوح زبرین آغاز شده است. در مرحله بلوغ سامانه برهم کنش سه عامل شامل تاوایی پتانسیلی سطوح زبرین، تاوایی پتانسیلی ناشی از فرایندهای دررو و تاوایی پتانسیلی ناشی از فرارفت های گرم سطوح زیرین منجر به چرخندزایی شده است و مرحله میرایی چرخندزایی، مصادف با تضعیف و قطع رابطه بین سه بی هنجاری تاوایی پتانسیلی سطوح زبرین، میانی و سطح زمین است.

کلیدواژه ها:

تاوایی پتانسیلی ، سطوح هم دمای پتانسیلی ، درون یابی ، چینه بندی پایدار ، چرخندزایی